"ไม่มีความต่างโดยเนื้อแท้ระหว่างอดีตกับอนาคตในการไหลของเวลา

มีเพียงการครุ่นคิดพร่าเลือน

ถึงความเป็นไปไม่ได้อันลี้ลับของเอกภพ ณ จุดใดจุดหนึ่งในอดีตเท่านั้น"

(p.40)

ช่วงนี้พบว่ากำลังสนุกไปกับการอ่านหนังสือวิทยาศาสตร์มาก 
เพราะมันมีความต่างจากหนังสือเรียนในวัยเด็ก ที่แค่ใช้นิ้วกรีดเปิดดูผ่าน ๆ ก็รู้เลยว่าเราคงไม่เข้าใจ
อนึ่ง ถึงแม้ว่าผู้เขียนจะไม่ได้เรียนสายวิทย์มาก็ตาม แต่ก็ต้องยอมรับว่า ด้วยการเรียบเรียงเรื่องราวอย่างเป็นระบบ การตั้งคำถามอันน่าสนใจ และการเลือกใช้ถ้อยความสวยงามของผู้แปลแล้ว ทำให้หนังสือวิทยาศาสตร์เล่มนี้ (หรือเล่ม Why grow up ที่เขียนถึงก่อนหน้าด้วย) เป็นหนังสือที่สร้างความอัศจรรย์ใจให้เราได้ไม่แพ้การอ่านนิยายสนุก ๆ เลย

The Order of Time เป็นหนังสือที่ตั้งคำถามว่า เวลาคืออะไร? มีอยู่จริงหรือไม่และมันทำงานอย่างไร?
คำถามทั้งหมดถูกตอบผ่านสายตาของนักควอนตัมฟิสิกส์ Carlo Rovelli 
โดยแบ่งเนื้อหาออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่ 
             ภาคที่ 1 - การแหลกสลายเป็นผุยผงของกาลเวลา
             ภาคที่ 2 - โลกที่ไร้กาลเวลา
             ภาคที่ 3 - ที่มาของเวลา

ความสนุกของหนังสือเล่มนี้อยู่จึงอยู่ที่ความล้ำของเนื้อหา 
อยู่ที่ความพยายามของ Carlo ในการลอกปลอกเปลือกของเวลาออกทีละชั้น ทีละชั้น
จนถึงแก่นกลางของสิ่งที่เรียกว่า "เวลา" ในความเข้าใจ(ผิด)ของมนุษย์

ยังไม่พอ.

เขายังทั้งบดทั้งบี้การดำรงอยู่ของเวลานั้นจนแหลกละเอียด
และสำรวจลึกเข้าไปถึงหน่วยที่เล็กที่สุดตามแนวคิดกลศาสตร์ควอนตัม นั่นคือตัวควอนตัมของเวลาเอง 

คำถามคือ.
เราคิดว่าเรารู้จักเวลาดีแล้วจริงหรือ?
ที่เราเข้าใจว่าอดีต ปัจจุบัน อนาคต ดำเนินไปเช่นนี้ เพียงเพราะว่าโลกมันเป็นไปเช่นนี้เองจริง ๆ หรือ?

คำตอบคือ.
ไม่เลยสักนิด

นี่แหล่ะคือต้นตอของความล้ำที่ว่า คือ ในขณะที่เรากำลังดำดิ่งเข้าไปสู่โลกแห่งการพิสูจน์ของ Carlo
ความเข้าใจของเราจะค่อย ๆ ถูกลอกออก จนกระทั่งตัวตนของเราแหลกสลายกลายเป็นเพียงผลจากการมีอันตรกิริยา (interaction) ของควอนตัม เมื่อผ่านไปครึ่งเล่ม เศษผงซึ่งคือตัวตนของเราจะค่อย ๆ ถูกกอบมารวมกันใหม่ และกลายเป็นเราอีกคนที่มองโลกต่างไปจากเดิม.

ใครอยากลองสัมผัสประสบการณ์นี้ ต้องลองอ่านหนังสือเล่มนี้ :)

The Order of Time 
ความลี้ลับของเวลา
writer: Carlo Rovelli
translator: โตมร ศุขปรีชา
Salt Publishing

**สำคัญมาก** 

แต่ว่า entropy ไม่ใช่ความร้อน
เบื้องหลังการเดินทางของความร้อนคือโมเลกุลของวัตถุที่เคลื่อนย้ายไปมาต่างหาก

ดังนั้น Entropy คือ A measure of molecular randomness, or disorder. (อ้างอิง 1)
(หน่วยวัดความไม่มีแบบแผน/ไม่เป็นระเบียบของโมเลกุล)

ให้มองใหม่

          แก้วน้ำแข็ง       -----------ตั้งทิ้งไว้------------>         แก้วน้ำ       
(โมเลกุลแยกเป็นก้อนๆ)                            (โมเลกุลของน้ำแข็งทุกก้อนรวมกัน)
           เอนโทรปีต่ำ                                                    เอนโทรปีสูง 
(เป็นแบบแผน/เป็นระเบียบ)                         (ไม่เป็นแบบแผน/ไม่เป็นระเบียบ)         

เมื่อใช้แนวคิดนี้กับการมองเห็นด้วยตาของมนุษย์ทั่วไป

          ไพ่เรียงสี       ------------สับไพ่------------------>         ไพ่สลับสี       
      (ไพ่แยกเป็นชั้นๆ)                                                 (ไพ่ถูกสลับคละกัน)
           เอนโทรปีต่ำ                                                        เอนโทรปีสูง 
(เป็นแบบแผน/เป็นระเบียบ)                            (ไม่เป็นแบบแผน/ไม่เป็นระเบียบ)    

กล่าวคือ

เอนโทรปี (entropy) คือ ปริมาณที่บอกถึงความไม่เป็นระเบียบของระบบ ยิ่งระบบมีความไม่เป็นระเบียบสูง เอนโทรปีก็จะยิ่งมีค่าสูง แต่ถ้าระบบมีความไม่เป็นระเบียบน้อย เอนโทรปีก็จะยิ่งมีค่าต่ำ ซึ่งเราไม่มีวิธีที่จะหาเอนโทรปีสัมบูรณ์ (absolute entropy, S^o) ของสารใด ๆ ได้ (อ้างอิง 2)

แต่ประเด็นของหนังสือเล่มนี้ในการยกเรื่อง entropy ขึ้นมาก็คือ
แบบแผน/ระเบียบ ที่มนุษย์มองว่ามีในตอนแรกเนี่ย มันเป็นสิ่งที่มนุษย์คิดขึ้นมาเองเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง (ในอีกแง่หนึ่งคือ เวลา) ขึ้นมาหรือเปล่า
ไพ่เรียงสี (เป็นระเบียบ/เอนโทรปีต่ำ) เป็นเพราะมนุษย์เลือกมองเฉพาะโครงสร้างเรื่องสีหรือเปล่า เพราะความจริงแล้วมันอาจจะยุ่งเหยิงไม่เป็นระเบียบด้วยโครงสรา้งอื่น ๆ ที่มนุษย์มองไม่เห็นอยู่ก็ได้
โลกก็เช่นกัน มนุษย์มองเห็นโครงสร้างของโลกในแบบที่มนุษย์เท่านั้นมองออก และทึกทักเรื่องการเปลี่ยนแปลง สร้างกรอบเวลาขึ้นมาเองต่างหาก

เช่นนี้แล้ว สรุปว่ายังมีการเปลี่ยนแปลง (ในอีกแง่หนึ่งคือ เวลา) อยู่อีกหรือไม่? 

.
.
.

แปะลิ้งสำหรับคนที่อยากลองทำความเข้าใจเอง

คลิปของ TED-Ed      

คลิปของ CrashCourse

อ้างอิง 1 CrashCourse - Entropy: Embrace the Chaos! Crash Course Chemistry #20
อ้างอิง 2 https://il.mahidol.ac.th/e-media/ap-chemistry1/thermodynamics/entropy1.htm