สูตรสำเร็จในโลกของเทพนิยายที่มีเจ้าหญิง เจ้าชาย และนางฟ้าแสนดีมักจะต้องมีตัวร้ายที่ใช้เวทมนตร์ได้โผล่ขึ้นมาร่วมวงด้วยเสมอ โดยตัวร้ายที่ใช้เวทมนตร์เหล่านี้ เราเรียกรวมกันได้ว่า ‘แม่มด’ โผล่ออกมาเมื่อไรก็จะเปล่งประกายความร้ายกาจได้อย่างโจ่งแจ้ง เพราะมีอำนาจเหนือปุถุชนคนธรรมดา และมักมีความสามารถหยิบเรื่องเล็กน้อยระดับไร้สาระมาเป็นมูลเหตุปั่นให้กลายเป็นเรื่องใหญ่โตจนเหตุการณ์น่าสะพรึงขึ้นมาได้อยู่เสมอ ซึ่งนอกจากวันๆ จะคอยเอาแต่ทำเรื่องร้ายกาจแล้ว เราก็ไม่เคยเห็นพวกเธอทำอะไรอีกเลย

อย่าง ‘ราชินี’ แม่เลี้ยงของสโนว์ไวท์ ไม่มีใครเคยเห็นนางทำหน้าที่ปกครองอาณาจักร ดูแลประชาราษฎร์ในฐานะราชินี มีแต่หมกมุ่นอยู่กับกระจกวิเศษ คอยถาม คอยเช็กเรตติ้งว่าตัวเองยังเป็นผู้ที่งดงามที่สุดในดินแดนหรือเปล่า แล้วพอวันหนึ่งที่คำตอบของกระจกวิเศษเปลี่ยนไป ว่าผู้ที่สวยเลิศในปฐพีคือ ‘สโนว์ไวท์’ นางก็โกรธกริ้วขนาดต้องคิดฆ่าแกงสโนว์ไวท์เพื่อที่จะได้รักษาตำแหน่งผู้หญิงที่สวยสุดเบอร์หนึ่งไว้ให้ได้

ส่วน ‘แม่มดมาเลฟิเซนต์’ เพียงเพราะไม่ได้รับเชิญให้ไปร่วมงานเลี้ยงฉลองวันประสูติเจ้าหญิงออโรร่า นางก็เคียดแค้นพระราชากับพระราชินีมาก คับอกคับใจจนต้องสาปแช่งเจ้าหญิงออโรร่าให้ตายด้วยการถูกเข็มปั่นด้ายทิ่มในวันเกิดอายุครบ 16 ปี (อันเป็นจุดกำเนิดของตำนานเจ้าหญิงนิทรา) แล้วตัวเองก็จรลีจากงานเลี้ยง ทิ้งไว้แต่ความวุ่นวาย มาคุ ทำบรรยากาศงานมงคลให้ต้องแกร่วและกร่อยอย่างนั้นไปนานถึง 16 ปี!

• แผนการฆ่าสโนว์ไวท์ของราชินีเริ่มด้วยการยืมมือคนอื่น ราชินีสั่งคนล่าสัตว์ให้หลอกสโนว์ไวท์ไปฆ่าในป่า และเพื่อให้แน่ใจว่าสโนว์ไวท์ตายชัวร์ ราชินีจึงสั่งให้คนฆ่าสัตว์ควักหัวใจของสโนว์ไวท์กลับมาแสดงให้ดูเป็นหลักฐานด้วย ซึ่งคนล่าสัตว์ไม่สามารถทำใจฆ่าสโนว์ไวท์ได้ จึงนำหัวใจหมูกลับไปให้ราชินีแทนหัวใจของสโนว์ไวท์

• หลังจากที่สโนว์ไวท์รอดพ้นจากการถูกควักหัวใจ เธอก็หนีเข้าไปในป่าลึกกระทั่งเจอคนแคระทั้งเจ็ด แล้วเธอก็ใช้ชีวิตอยู่ที่นั่น ทำงานปัดกวาดเช็ดถูให้เหล่าคนแคระโดยไม่คิดกลับไปพระราชวัง แต่ราชินีไม่ยอมเลิกลา เพราะตราบใดที่สโนว์ไวท์ยังมีชีวิตอยู่ ความสวยของนางก็ยังตกเป็นรอง ราชินีจึงออกไปตามฆ่าด้วยตัวเอง ปลอมตัวเป็นหญิงชราเข้าไปพูดคุย มอบแอปเปิ้ลสีสวยสด แต่อาบไปด้วยยาพิษให้

• ด้วยความโกรธที่ไม่ได้รับเชิญไปร่วมงานเลี้ยง มาเลฟิเซนต์จึงบุกไปอาละวาดที่งานโดยไม่ได้รับเชิญ แต่แค่ทำลายบรรยากาศยังไม่พอ เพื่อเป็นการลงโทษพระราชากับพระราชินีผู้จัดงาน มาเลฟิเซนต์จึงสาปแช่งให้เจ้าหญิงออโรร่า พระธิดาของทั้งสองพระองค์ต้องตายเมื่ออายุครบ 16 ปี โดยไม่สนว่าเจ้าหญิงไม่มีความผิดหรือเคยมีเรื่องบาดหมางอะไรกันมาด้วยซ้ำ

ภาพของแม่มดมักเป็นหญิงสูงอายุที่ทรงอำนาจและชั่วร้าย เปี่ยมไปด้วยความริษยาอาฆาตพยาบาทแบบ ‘ผู้ยิ้ง ผู้หญิง’ (ริษยากันเรื่องความงาม ไม่ยอมให้ใครงามเกินหน้าตัวเอง หรือโกรธแค้นอย่างหนักที่ไม่ได้รับเชิญไปงานเลี้ยง) และเมื่อพูดถึงแอปเปิ้ล ความงาม และหญิงผู้ถูกลืมซึ่งมาป่วนงานรื่นเริง ผมก็จะนึกถึงปกรณัมกรีกโบราณอันเป็นต้นเรื่องของ ‘สงครามกรุงทรอย’ อันโด่งดังอย่างกรณี ‘แอปเปิ้ลสีทองกับการตัดสินของปารีส’ (Judgement of Paris)

เหตุการณ์ในข้างต้นเกี่ยวกับ ‘ซูส’ ที่ไม่ได้เชิญ ‘เทวีแห่งความบาดหมาง’ ไปร่วมงานเลี้ยงแต่งงาน นางเลยไปก่อความวุ่นวายด้วยการโยนแอปเปิ้ลทองคำที่สลักว่า ‘แด่ผู้ที่งามที่สุด’ (To the Fairest) ไปกลางวง ซึ่งแน่นอนว่าเทวีสามองค์ผู้ต่างก็คิดว่าตนเองสวยอย่าง ‘เฮร่า’ ‘อาเธน่า’ และ ‘อะโฟรไดต์’ ต่างตรงเข้าแย่งแอปเปิ้ลกัน ร้อนถึงซูสที่แม้จะเป็นประมุขแห่งโอลิมปัสแต่ก็ไม่อยากตัดสินศึกนี้ เพราะมันต้องเกิดปัญหาแน่ (ตัดสินยังไงก็โดนตบ) ซูสจึงโยนให้ ‘ปารีส’ มนุษย์ชาวโทรจันเป็นผู้ชี้ชะตา โดยอ้างว่าปารีสเคยเป็นกรรมการที่เที่ยงธรรมมาแล้วจากการ ‘ตัดสินวัว’ ที่มีเทพองค์หนึ่งแปลงกายเป็นวัวลงไปประกวดด้วย (แน่นอนว่าวัวในร่างเทพประกวดชนะ เป็นอันว่าปารีสช่างตาถึง)

งานนี้เทวีทั้งสามต่างติดสินบนกรรมการกันคนละอย่าง โดยปารีสตัดสินให้อะโฟรไดต์ เทวีแห่งความรักเป็นผู้ชนะ เพราะเธอเสนอว่าจะมอบหญิงงามที่สุดในโลกให้เป็นการแลกเปลี่ยน ซึ่งหญิงงามคนนั้นก็คือ ‘เฮเลนแห่งกรุงทรอย’ และเหตุการณ์นี้ก็กลายเป็นจุดเริ่มต้นของมหากาพย์สงครามกรุงทรอยที่ใหญ่โตมโหฬาร 

...สังเกตได้ว่าต้นเหตุของปัญหาล้วนเกิดจากผู้หญิงตั้งแต่ต้นจนจบ

กล่าวโดยสรุปคือ การวาดภาพผู้หญิงให้ไม่มีมิติ แสดงให้เห็นว่าผู้หญิงที่ดีจะต้องไม่มีอำนาจเป็นของตัวเอง (ต้องพึ่งพาอำนาจจากผู้ชายคือสามีหรือพ่อ และชีวิตจะจบลงอย่างสุขสมบูรณ์ได้ด้วยการแต่งงาน) เพราะนิสัยไร้เหตุผลของผู้หญิงจะชักนำให้พวกเธอออกนอกลู่นอกทางและจบไม่สวยอยู่ร่ำไป (ซึ่งอันที่จริง ความไร้เหตุผลนี้ก็ถูกวาดด้วยอำนาจของผู้ชายนั่นแหละ—คุณผู้อ่านคุ้นกับประโยคที่ว่า ผู้หญิงใช้อารมณ์ ส่วนผู้ชายใช้เหตุผลมั้ยครับ? ประโยคนี้เป็นสิ่งที่ถูกนำมาใช้ควบคุมผู้หญิงตั้งแต่บุพกาลจนทุกวันนี้เลย)

ทั้งหมดนี้เป็นการสั่งสอนตำแหน่งแห่งที่เอาไว้ให้เด็กน้อยดูและเข้าใจว่าผู้หญิงแบบไหนถึงจะเป็นที่ปรารถนา แม้ว่าโลกจะเปลี่ยนแปลงและซับซ้อนขึ้นด้วยกระแสความคิดสารพัด (โดยเฉพาะแนวคิดสตรีนิยมและการเรียกร้องความเสมอภาค) แต่ถ้าลองมองการนำเสนอภาพของผู้หญิงและจุดหมายของผู้หญิงตามสื่อต่างๆ (เช่น ละครไทย) นางเอกและนางร้ายก็ยังคงราบเรียบเป็นเหมือนแสงสว่างและความมืดของกันและกันอยู่ดี

และแน่นอนว่า ความสุขสมหวังของผู้หญิงยังคงจบลงที่การแต่งงาน ซึ่งนำไปสู่การดำรงตำแหน่ง ‘แม่’ และ ‘เมีย’ เหมือนๆ กันในท้ายที่สุดอยู่ดี