ฟันคุดคือ ฟันที่ไม่อาจจะโผล่พ้นเหงือกออกมาเรียงตัวกับฟันซี่อื่นๆได้ตามปกติ หรือโผล่ขึ้นมาได้เพียงแค่นิดหน่อย ต้นเหตุเนื่องมาจากมีฟัน เนื้อเยื่อหรือกระดูกปิดขวางอยู่ ฟันซี่ที่พบได้บ่อยว่า เป็นฟันคุดเสมอๆคือ ฟันกรามแท้ซี่ลำดับที่สามข้างล่าง (lower third molar) ซึ่งโดยปกติแล้วฟันซี่นี้จะผล่พ้นเหงือกออกมาในช่วงอายุ17 – 21 ปี นอกจากฟันกรามซี่นี้แล้วก็อาจพบได้ในฟันกรามซี่ท้ายที่สุด ฟันกรามน้อย รวมทั้งเขี้ยว

จะรู้ได้ยังไงว่า คุณมีฟันคุด?

จะรู้ได้จากการตรวจช่องปากว่า ฟันกรามแท้ซี่นี้โผล่พ้นเหงือกออกมาหรือยัง แต่ว่าถ้าฟันกรามยังฝังตัวอยู่ใต้เหงือก ควรจะมีการเอ็กซเรย์โพรงปากเพื่อดูว่า มีฟันกรามแท้ซี่นี้ฝังคุดอยู่หรือไม่ บางคราวการงอกของฟันคุดมักทำให้รู้สึกถึงแรงกด หรือปวดรอบๆหลังของฟันกรามแท้ซี่ที่ 2 ซึ่งถ้าเกิดรู้สึกปวดในบริเวณดังที่กล่าวมาแล้วควรไปพบทันตแพทย์ เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยช่องปากและเอ็กซเรย์ก่อน แล้วจึงสามารถประเมินมุมของการงอกรวมทั้งระยะการเจริญเติบโตของฟันคุดเพื่อกระทำรักษาถัดไป

จะต้องถอนฟันคุดออกหรือไม่?

ถ้ามีฟันคุดแล้วไม่ถอนออก บางทีอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ ยกตัวอย่างเช่น อาการปวดฟันคุดในขณะที่ฟันคุดกำลังขึ้นนั้นมีต้นเหตุมาจากการที่พวกเราชำระล้างเหงือกรอบๆนั้นได้ไม่ดีเพียงพอ อาการปวดฟันคุดนั้นอาจหยุดได้เป็นช่วงๆ แม้กระนั้นถ้าไม่ได้รับการแก้ไข อาจจะส่งผลให้เหงือกรอบๆดังกล่าวอักเสบ บวมแดง รวมทั้งถ้าเกิดปลดปล่อยให้อักเสบอย่างเรื้อรังก็อาจทำให้กำเนิดหนองตามมาได้ท้ายที่สุด 

ฟันคุดยังมีผลให้กำเนิด ฟันซ้อนเก แปลว่า ฟันคุดไปดันฟันซี่ข้างๆ หรือกดบนเส้นประสาทที่อยู่ในขากรรไกรข้างล่าง นำมาซึ่งการก่อให้เกิดฟันซ้อนเกได้ ถุงน้ำรอบฟันคุด แปลว่า ถุงน้ำจะมีผลให้ฟันเขยื้อนไม่ถูกไปจากตำแหน่งเดิม และละลายกระดูกรอบฟันซึ่งอาจเป็นโทษต่อฟันและเหงือกบริเวณได้ แล้วก็ท้ายที่สุดฟันใกล้กันผุ ถ้าเกิดฟันคุดซี่ในที่สุดขึ้นชนฟันกรามที่ติดกันมักทำให้เศษอาหารเข้าไปติด เมื่อชำระล้างไม่ทั่วถึงมักนำไปสู่กลิ่นปากได้กรณีพวกนี้มีทางแก้ไขทางเดียวคือการถอนฟันคุดออก หรือผ่าตัดฟันคุดออก 

อย่างไรก็แล้วแต่ ฟันคุดบางซี่บางทีอาจไม่จำเป็นต้องถูกถอนออก ถ้าหากหมอฟันประเมินแล้วว่า ฟันคุดซี่นี้สามารถงอกออกมาจากเหงือกได้ตามปกติก็แค่อาจจะต้องใช้เวลา 

สัญญาณและอาการของฟันคุดที่ติดเชื้อโรคมีอะไรบ้าง?

การอักเสบของเหงือกที่คลุมฟันเป็นต้นเหตุหลักที่จำต้องกระทำถอนฟันคุดออกอย่างเร่งด่วน และก็มักจะเกิดขึ้นเพราะว่าฟันกรามไม่มีช่องว่างพอเพียงจะงอกออกมาจากเหงือกสุดกำลัง การติดเชื้อที่เกิดขึ้นจะทำให้มีอาการแดง เหงือกที่ฟันคุดบวม มีกลิ่นปาก เจ็บ แล้วก็มักกัดโดนฟันบ่อย ทั้งบางครั้งก็อาจมีหนองออกมาจากบริเวณนั้นด้วย 

บางคราวการติดเชื้อก็ทำให้เนื้อเยื่อ เหงือก แก้ม หรือบริเวณรอบๆของกรามข้างที่มีลักษณะบวมออก ซึ่งการบวมนี้จะทำให้กำเนิดแรงกดดันที่อาจลุกลามไปยังหูจนนำมาซึ่งอาการปวดหูรุนแรงอีกด้วย นอกจากนั้นบางครั้งบางคราวการติดเชื้อที่หู หรือไซนัสก็สามารถก่อกำเนิดลักษณะของการปวดลงฟันได้เหมือนกัน ทำให้จึงเป็นเรื่องสำคัญที่จำเป็นต้องทำการตรวจสุขภาพเพื่อมองหาสัญญาณถูกสงสัยของการติดเชื้อ

จะทำเช่นไรถ้าเกิดคุณเจ็บฟันคุดและไม่สามารถถอนออกได้โดยทันที?

ถ้ามีอาการบวม ติดเชื้อ กลืนของกินยาก มีกลิ่นปาก มีไข้ หรือรู้สึกเจ็บปวดอย่างรุนแรง สิ่งที่ต้องทำคือ การกลั้วปากด้วยน้ำเกลืออุ่นๆหรือยาบ้วนปากต้านทานเชื้อโรค การรับประทานยาแก้ปวด ถือว่าเป็นขั้นตอนการรักษาเฉพาะหน้าได้ แต่วิธีที่เยี่ยมที่สุดเป็น การไปเจอทันตแพทย์อย่างรวดเร็วเพื่อตรวจวินิจฉัย ประเมินอาการแล้วให้การรักษาอย่างแม่นยำถัดไป 

การถอนฟันคุดทำอย่างไร?

เมื่อหมอฟันตรวจรวมทั้งวิเคราะห์แล้วว่า คนเจ็บจำต้องถอนฟันคุดออก หมอฟันจะใช้ยาชาเฉพาะที่สำหรับเพื่อการถอนฟันเพื่อไม่ให้ผู้ป่วยรู้สึกปวดขณะถอน แต่แม้ฟันคุดอยู่ลึกลงไปใต้เนื้อเยื่อของเหงือกก็จำต้องมีการผ่าตัดขนาดเล็กขึ้นเพื่อนำฟันออกมาจากเบ้าฟันได้ หลังการถอนฟันหมอจะเย็บแผลที่ผ่าตัดด้วยไหมเย็บเพื่อรีบการฟื้นฟูสภาพของเนื้อเยื่อ หลังผ่าตัด 3 วันจะนัดหมายให้ผู้ป่วยกลับมาเจอเพื่อตรวจดูแผล และหลังผ่าตัดครบ 7 วัน ทันตแพทย์จะนัดตัดไหมออก

การถอนฟันคุดมีความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อนอะไรบ้าง?

ปัญหาที่พบได้ทั่วไปภายหลังการถอนฟันคุดคือ กระดูกเบ้าฟันแห้ง หรือกระดูกเบ้าฟันอักเสบ ภาวการณ์นี้จะเกิดขึ้นเมื่อลิ่มเลือดที่อยู่ในรอบๆผ่าตัดเกิดหลุดออกโดยไม่เจตนากระทั่งเผยให้เห็นกระดูกข้างใต้ แม้กำเนิดแบบนี้ขึ้น กระดูกรอบเบ้าที่ถอนบางทีอาจเกิดการติดเชื้อขึ้นได้ซึ่งจะสร้างความเจ็บปวดเป็นอย่างมาก ภาวะนี้ชอบเกิดขึ้นข้างหลังการถอนฟันสองถึงห้าวัน รวมทั้งจะมีผลให้มีกลิ่นปากพร้อมกับอาการปวดร้ายแรงตลอด ควรจะติดต่อทันตแพทย์ทันที่ที่ประสบกับอาการข้างต้น

สำหรับภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายกว่านี้จะเกิดขึ้นยากมากมาย ซึ่งมีทั้งอาการบาดเจ็บของ adjacent inferior alveolar nerve สำหรับในการถอนฟันคุดที่อยู่ด้านหลังกราม (ขากรรไกรด้านล่าง) ไซนัสทะลุสำหรับเพื่อการถอนฟันคุดแนวบน (ขากรรไกรบน) ความเสียหายที่ฟันใกล้เคียงมีลักษณะชาต่อเนื่องหรือความรู้สึกที่ลิ้น ริมฝีปาก หรือเหงือกเปลี่ยนแปลงไป หรือปัญหากับข้อต่อขากรรไกรที่เกิดมาจากการกระทบชน ทั้งนี้ทันตแพทย์จะเป็นผู้ประเมินการเสี่ยงกลุ่มนี้ก่อนเริ่มถอนฟัน 

การถอนฟันคุดออกในตอนวัยรุ่นจะเป็นผลดีมากยิ่งกว่าการถอนฟันในช่วงวัยผู้ใหญ่ เนื่องด้วยวัยรุ่นจะมีการฟื้นหได้เร็วกว่า อย่างไรก็ตาม ถ้าหากคุณมีลักษณะอาการของฟันคุดควรจะขอคำแนะนำทันตแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและวางแผนรักษาอย่างถูกต้อง เพื่อช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆได้