เรื่องนี้มี Death หรือท่านยมฑูต มาเล่าเรื่องของเด็กผู้หญิงชื่อลีเซล เมมิงเกอร์ เด็กกำพร้าเยอรมันในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ท่านยมฑูตเจอลีเซลครั้งแรกตอนที่ไปรับวิญญาณน้องชายของลีเซล แล้วเห็นน้องแอบหยิบ The Gravedigger's Handbook คู่มือขุดหลุมของสัปเหร่อติดมือไปด้วย 

ไม่รู้เหมือนกันว่าทำไม แต่ลีเซลจะขโมยหนังสือมากกว่าหนึ่งเล่ม และท่านยมฑูตก็จะติดตาม

จากนั้น ลีเซลถูกส่งมาเป็นลูกบุญธรรมของโรซาและฮันส์ ฮูเบอร์มานน์ที่อยู่บนถนนเล็กๆ ในเมืองมิวนิก โรซาเป็นผู้หญิงเสียงดัง ปากร้าย ชอบพ่นคำหยาบ แต่มีหัวใจที่ยิ่งใหญ่ ส่วนฮันส์เป็นช่างทาสีผู้รักสงบ เป็นคนมีอดีต เป็นปะป๊าของลีเซลที่แสนอบอุ่น อ่อนโยน และใจดีมากจนหลายคนนึกว่าขี้ขลาด แล้วก็เพราะฮันส์นี่เอง ลีเซลเลยอ่านออกเขียนได้แบบทุลักทุเล

(เวลามีการจัดอันดับคุณพ่อแสนดีในโลกวรรณกรรม ฮันส์ก็มักจะติดโผไปกับเขาด้วยนะ) 

ท่านยมฑูตตามดูชีวิตของหัวขโมยหนังสือ และผู้คนรอบข้างที่มีส่วนเกียวข้องกับลีเซลไปเรื่อยๆ มีตัวละครหลากหลาย เช่น รูดี้ เด็กผู้ชายข้างบ้าน แก๊งขโมยผลไม้ เพื่อนๆ ในโรงเรียน คุณนายของนายกเทศมนตรี รวมถึงมิตรภาพของลีเซลกับแม๊กซ์ นักสู้กำปั้นชาวยิว

ในขณะเดียวกัน สงครามทำให้ตารางของท่านยมฑูตยุ่งมาก ต้องโฉบรับวิญญาณไปด้วยอย่างเมามัน

แน่นอนว่าเรื่องนี้ก็เล่นกับแก่นเรื่องที่เกี่ยวกับความตาย วรรณกรรมเด็กในยุคหลังมักอดไม่ได้ที่จะขอใส่ธีมนี้สักหน่อย ไม่ว่าจะเป็นการยอมรับการสูญเสีย ปล่อยวาง และยอมรับว่าความตายเป็นเรื่องธรรมชาติ

The Book Thief จึงมีความตายเพ่นพ่านเต็มไปหมด ใช้วิธีเล่าเรื่องแบบไม่เป็นเส้นตรง ทำให้มีทั้งเล่าแบบย้อนหลังและล่วงหน้า เพราะยังไงความตายก็อยู่รอบตัวเราเสมอ อย่างในกรณีของลีเซล นอกจากมียมฑูตคอยสอดแนมอยู่แบบไม่รู้ตัวแล้ว เธอยังมีความตายของน้องชายคอยหลอกหลอนมาตลอดอีกด้วย

นอกจากความตาย หัวใจของเรื่องนี้อยู่ที่ความสำคัญของภาษา คุณค่าของหนังสือและความรู้ เราได้เห็นพัฒนาการของลีเซลตั้งแต่อ่านไม่ออก จนใช้คำพูดกล่อมคนให้สงบลงได้ ซึ่งเป็นการสื่อถึงอำนาจของคำและอำนาจของภาษา ลีเซลอาจจะใช้คำพูดจากหนังสือเพื่อปลอบคนได้ แต่ฮิตเลอร์ก็สามารถใช้คำพูดเพื่อปลุกปั่นคนในชาติได้เช่นกัน แค่ยึดแหล่งความรู้ ยัดเยียดแต่ที่สิ่งที่ต้องการให้รับรู้ โฆษณากรอกหูเข้าไปทุกวัน เท่านี้ก็ครองโลกได้แระ

เรื่องนี้ภาษาอ่านง่ายมากๆ เล่าอย่างซื่อๆ ตรงไปตรงมา ไม่ซับซ้อน ถึงเป็นเรื่องสงคราม แต่ไม่ใช่แนวดราม่าหนักอึ้งบีบคั้นเกินไป นี่คือเรื่องของเศษเสี้ยวความหวังท่ามกลางความมืดหม่นของมนุษยชาติ (ที่แม้แต่ท่านยมทูตยังเพลีย ฮา) จะว่าเป็นหนังสือแนวก้าวข้ามวัยเด็กหรือ Coming of Age ก็ได้นะ และจะว่าไป ลีเซล เมมิงเกอร์ก็คล้ายเป็นเงาอีกด้านหนึ่งของแอนน์ แฟรงค์ (Anne Frank : Dairy of A Young Girl) เพียงแต่คนหนึ่งเป็นเด็กเยอรมัน อีกคนเป็นเด็กยิว

ถ้ามีจุดไหนเป็นข้อเสีย เราอาจรู้สึกว่ามีส่วนที่จงใจไปนิดนึง ทั้งการวางจังหวะและสถานการณ์ แต่หลายคนอาจมองว่านั่นเป็นข้อดีของหนังสือเรื่องนี้ก็ได้เช่นกัน สรุปว่าเป็นหนังสือที่ดีน่าอ่านน่าประทับใจตามคาด สมคำร่ำลือ 

ป.ล. โดยส่วนตัว จุดหนึ่งที่ชอบมากคือการอธิบาย 'สี' โดยท่านยมฑูต (ไม่มีหนังสืออยู่กับตัว แต่ชอบประโยคสุดท้ายที่พูดถึงดวงตาของคุณพ่อฮันส์ หรือประโยคอย่าง the boy whose hair will remain the color of lemon forever)