สงครามอังกฤษพม่าครั้งที่ 2 พ.ศ2395/1852

สงครามคราวที่สองนี้เป็นเรื่องการค้าขายล้วนๆ เมื่ออังกฤษได้อาระกันกับมณทลเทสซาริมมานี่ ไม่ได้เกิดประโยชน์กับอังกฤษสักเท่าไหร่ แคว้นอาระกันแค่เป็นหลักประกันว่าพม่าจะไม่ขยายตัวไปทางด้านตะวันตก ส่วนตะนาวศรีนั้นใช้เป็นเมืองท่าได้ 

ซึ่งดินแดนทั้ง 2 แห่งเป็นแค่ดินแดนชายขอบพม่าไม่สะเทือนเท่าไหร่ แต่เมื่อพม่าเริ่มค้าขายกับอังกฤษ อังกฤษเริ่มไม่พอใจการผูกขาดของพม่า(เหมือนพระคลังสินค้าของเรา) เพราะฉะนั้นสงครามครั้งนี้จึงเกิดจากการค้าเป็นหลัก 

พ.ศ. 2385 ซึ่งในช่วงนั้น การรบระหว่างอังกฤษกับอัฟกานิสถานยังไม่สิ้นสุด พระเจ้าแสรกแมงได้นำกำลังทหารจำนวน 15,000 คนลงไปยังเมืองย่างกุ้งเพื่อบูชาพระเกศธาตุและเรียกร้องในอังกฤษคืนยะไข่และตะนาวศรีให้พม่า เมื่อข้อเรียกร้องไม่มีผล พระองค์ก็เสด็จกลับอมรปุระ ในปีเดียวกันนั้น พระองค์ก็เริ่มมีอาการสติฟั่นเฟือน เจ้าชายพุกามมินหรือพุกามแมง พระโอรสจึงยึดอำนาจ และจับพระราชบิดาขังคุกไว้ใน พ.ศ. 2388 จนกระทั่งพระเจ้าแสรกแมงสวรรคตใน พ.ศ. 2389

ความขัดแย้งระหว่างพ่อค้าอังกฤษกับขุนนางพม่าเกิดขึ้นเสมอในพะโค ต่อมา ใน พ.ศ. 2394 เมาโอ๊กเมียนหวุ่นประจำพะโคได้กล่าวหาได้กล่าวหากัปตันและลูกเรือชาวอังกฤษ 2 คนว่าทำผิดระเบียบเมืองท่าของพม่าและเป็นฆาตกร จึงนำตัวขึ้นศาลและสั่งปรับเป็นเงิน 1,000 รูปี ฝ่ายอังกฤษเห็นว่าเป็นการลบหลู่เกียรติจึงประท้วง เมื่อการเจรจาไม่ได้ผล อังกฤษจึงประกาศปิดอ่าวเมาะตะมะในเดือนมกราคม พ.ศ. 2394 และเข้ายึดเรือของกษัตริย์พม่าในวันที่ 22 มกราคม และทำลายเรือรบพม่าหลายลำ

ทัพพม่าที่อยู่ในภาคใต้เริ่มทำการตอบโต้โดยมี Maung Gyi Lord of Dabayin (ออกเสียงไม่ถูกอะ) บุตรชายของ มหาพันธุระ เป็นแม่ทัพ แต่เนื่องด้วยบุตรชายของท่านแม่ทัพมีบุคลิกอ่อนแอ ไม่เหมือนท่านแม่ทัพ ผลทหารพม่า 15,000 คนที่ ประจำอยู่ทางใต้ ถอยหนีขึ้นเหนืออย่างรวดเร็ว ทัพอังกฤษยึด เมืองร่างกุ้ง หงสาวดี และ แปร และเตรียมยกทัพขึ้นเหนือไปยึดเมือง อมระปุระ เมืองหลวงพม่าในเวลานั้น

ส่วนพม่าทางเหนือนั้นพระเจ้ามินดงได้ราชบัลลังค์จึง ส่งบาทหลวงชาวอิตาลีมาขอสงบศึกกับอังกฤษ อังกฤษก็ส่งผู้แทนขึ้นไปยังราชสำนักพม่าเพื่อขอให้พม่ารับรองการผนวกพะโค แต่พระเจ้ามินดงปฏิเสธที่จะทำสนธิสัญญาใดๆกับอังกฤษ สงครามจึงยุติลงโดยไม่ได้ทำสนธิสัญญาสันติภาพระหว่างกัน แต่ในเขตที่อังกฤษยึดครองมีกองโจรพม่าออกมาต่อต้านอังกฤษ ซึ่งอังกฤษต้องปราบปรามจนถึง พ.ศ. 2413

การเสียดินแดนครั้งนี้ทำให้พม่าเสียเมืองท่าที่จะติดต่อกับโลกภายนอก แต่ก็มีข้อสังเกตคือหลังการเสียดินแดนครั้งนี้ ชาวพม่าในภาคใต้อพยพขึ้นไปอยู่พม่าตอนเหนือกันมากด้วยกลัวว่าอังกฤษจะไม่บำรุงพระพุทธศาสนา 

สงครามครั้งที่ 2 ก็จบลงเช่นนี้