ว่ากันว่ายุทธนาวีที่เลอปันโตเป็นการรบครั้งสุดท้ายของเรือฝีพายเพราะต่อไปก็เป็นยุคของเรือใบ

รูปเรือ galleys

เริ่มต้นเมื่อกองเรือของออตโตมันล้มเหลวในการยึดมอลต้าจากอัศวินแห่งเซนต์จอห์น 

เป็นช่องให้ฝ่ายคริสเตียนฝ่ายคริสเตียนจัดตั้งพันธมิตรศักดิ์(Holy League)ขึ้นเป็นครั้งที่ 2 คราวนี้มีราชวงศ์ฮับเบิร์กของสเปนเป็นแกนนำภายใต้การนำของ Don Juan de Austria  รวบรวมกองเรือจากเจนัว เวนิช รัฐสันตปาปา ซาวอยและมอลต้า กองเรือฝ่ายออตโตมันนำโดย Ali Pasha นำกองเรือเข้าต่อกรกับกองเรือคริสเตียนที่เลปันโตนอกชายฝั่งประเทศกรีก ในปี 1571

ทั้งสองฝ่ายมีจำนวนเรือใกล้เคียงกันส่วนใหญ่เป็นเรือพายแบบ galleys ฝ่ายคริสเตียนได้เปรียบตรงที่มีปืนมากกว่าฝ่ายเติร์ก แต่ฝ่ายเติร์กก็ชดเชยด้วยการนำกองกำลังที่เข้มแข็งอย่างกองทหารแจนนิสซารี เข้าเสริมกำลัง

เมื่อการรบเริ่มขึ้นกองเรือทั้ง 2 ฝ่ายเรียงหน้ากระดานเข้าปะทะกัน การรบสมัยก่อนคือนำเรือพาย galleys เข้าชนเรือศัตรูและส่งทหารเข้าบุกยึดเรือ ในช่วงแรกกองทัพเติร์กได้เปรียบเพราะกองเรือธงของ Ali Pasha เข้าโจมตีส่วนที่อ่อนแอที่สุดของพันธมิตรศักดิ์สิทธิ์คือกองเรือของมอลต้า 

Ali Pasha พุ่งเข้าชนเรือของคณะอัศวินแห่งมอลต้า ทหารที่ประจำเมื่อเรือธงคือทหารแจนิสซารี ก็บุกเข้ายึดเรือ ทำเอากองเรือของพันธมิตรฯปั่นป่วน  Don Juan de Austria แก้เกมด้วยการนำเรือธงของตนเข้าปะทะกับ  Ali Pasha เกิดการรบตะลุมบอลขึ้น  

แต่ข้อแตกต่างระหว่างฝีพายของฝ่ายคริสเตียนและฝ่ายเติร์กคือ ฝีพายของฝ่ายคริสเตียนเป็นนักโทษที่ถูกส่งมาเป็นฝีพาย เมื่อพ้นโทษก็ได้รับการปลดปล่อย  แต่ฝีพายของเติร์กเป็นทาสที่ส่วนมากเป็นเชลยศึกชาวคริสเตียนถ้าไม่ได้รับการปลดปล่อยก็เป็นฝีพายจนวันตาย 

เมื่อเรือธง 2 ฝ่ายเข้าปะทะกัน ทหารฝ่ายคริสเตียนก็ลงไปใต้ท้องเรือเพื่อปลดปล่อยฝีพายของเติร์กทำให้ได้กำลังเพิ่มขึ้น ถึงแม้ทหารแจนิสซารีจะเก่งกาจแค่ไหนแต่น้ำน้อยย่อมแพ้ไฟสุดท้ายโดนฆ่าตายหมดลำเรือไม่เว้นแม้แต่ตัว Ali Pasha 

เมือเรือธงของฝ่ายเติร์กถูกยึดได้ กองเรือเติร์กก็เริ่มปั่นป่วน และเหตุการณ์ที่ตะลุมบอนแล้วปล่อยทาสก็เกิดขึ้นในเรือเติร์กหลายลำ ทำให้กองเรือของออตโตมันพ่ายแพ้ในที่สุด กองเรือที่เหลือหนีกลับคอนสแตนติโนเปิล 

หลังศึกนี้มีฝ่ายคริสเตียนยึดเรือได้ 137 ลำ ฝีพายคริสเตียนได้รับการปลดปล่อยทั้งสิ้น 10,000 คน จักรวรรดิออตโตมันไม่สามารถคุกคามฝ่ายคริสเตียนได้อีก คงมีอิทธิพลเฉพาะในเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออกไปอีก 300 ปี

เรือฝ่ายออตโตมันกำลังจม