สะท้อนย้อนคิดหลังการชมรายการ "หลังชั้นหนังสือ" เพราะนี่คือเรื่องราว “แผ่นดินของเรา”
ขอบคุณที่มารูปภาพ: https://www.mebmarket.com/index.php?action=BookDetails&book_id=95435
ผมเลือกฟัง podcast ของนวนิยายเรื่อง
แผ่นดินของเรา จาก 3 กลุ่ม การฟังครั้งนี้ได้ต่อยอดความคิดและตอกย้ำความเห็นของผมได้ดีเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะการยืนยันว่า เรื่องราวในนวนิยายเรื่อง
แผ่นดินของเรา คือเรื่องราวของแผ่นดินของเรา อันหมายถึง
ประเทศไทย
แม้ว่าเรื่องราวของนวนิยายจะเป็นเรื่องราวความรักของชนชั้นสูงในสยามช่วงปลายสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งอาจทำให้เรื่องนี้กลายเป็นวรรณกรรมพาฝัน ทว่า ความจริงแล้วเรื่องนี้กลับแฝงนัยยะทางการเมืองและสะท้อนภาพสังคมแห่งยุคสมัย รวมทั้งแสดงถึงทัศนะทางการเมืองของผู้แต่งอีกด้วย จึงอาจกล่าวได้ว่า “แผ่นดินของเรา” คือบันทึกทางประวัติศาสตร์ของประเทศไทยในสมัยที่สังคมอุดมไปด้วยความเปลี่ยนแปลง และการปะทะกันของกระแสแนวคิดต่าง ๆ อย่างรุนแรง
ในเรื่อง แผ่นดินของเรา สะท้อนถึงยุคสมัยแห่งการเปลี่ยนแปลงของประเทศไทยในช่วงการอภิวัฒน์สยาม และหลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง อีกทั้งยังมีการเปลี่ยนแปลงแนวคิดและวิถีชีวิตของคนในสังคม เช่น การศึกษาในต่างประเทศ ความเป็นสมัยใหม่ แนวคิดเสรีนิยม เป็นต้น ด้วยเหตุนี้จึงทำให้สังคมเกิดการปะทะกันของกลุ่มคนที่สมาทานแนวคิดอันแตกต่างกัน ได้แก่ กลุ่มอนุรักษ์นิยมและเสรีนิยม
แต่เดิมนั้น ผมมีความเห็นว่า ผู้แต่งคงจะฝักใฝ่ในความเป็นอนุรักษ์นิยม เนื่องจากตัวละครส่วนใหญ่ในเรื่องโดยเฉพาะฝ่ายเสรีนิยมนั้นจะพบเจอกับชะตากรรมที่เลวร้าย อย่างไรก็ตาม เมื่อได้ฟังความเห็นจากเพื่อนกลุ่มอื่นแล้วทำให้ตระหนักได้ว่า ผู้แต่งนั้นยังคงฝักใฝ่ในอนุรักษ์นิยม เพียงแต่ต้องอยู่ภายใต้ความพอดีหรือไม่สุดโต่ง
ดังจะเห็นได้จากการที่ตัวละครในฝ่ายเสรีนิยมแบบสุดโต่ง ทั้งนเรนทร์และภัคคินีล้วนเจอความยากลำบากในชีวิตและความล่มจมที่พรากความสุขในชีวิตแบบเดิมไปเสียสิ้น นอกจากนี้ตัวละครฝ่ายอนุรักษ์นิยมแบบสุดโต่ง อย่างอัจฉราก็พบกับความทุกข์เช่นกัน จนเป็นเหตุให้เกิดการตรอมใจจนชีวิตที่เหลืออยู่นั้นเหมือนจะพังทลายลงไปในทันที แต่ตัวละครทั้ง 2 ฝ่ายที่สมาทานแบบพอดี ได้แก่ สุดา และธำรง หรือเป็นตัวละครที่รู้จักการปรับตัวในการเปลี่ยนแปลงนั้นล้วนแต่สามารถรอดพ้นจากวิกฤตชีวิตนี้ได้ดีกว่าตัวละคนที่เหลือ
ดังนั้นจึงสรุปได้ว่า ผู้แต่งต้องการให้ผู้คนในสังคมและประเทศไทยนั้นเลือกปรับตัว โดยนำเอาความเป็นสมัยใหม่ที่เห็นว่าเหมาะสมมาปรับใช้กับความเป็นไทยตามจารีตแบบดั้งเดิม เพื่อคงไว้ซึ่งความงามแบบไทย
ส่วนเรื่องอำนาจทางการเมืองของเพศสภาพที่แตกต่างกันในเรื่องนั้น ทำให้ผมสามารถนำไปต่อยอดกับแนวคิดเรื่องวาทกรรมสตรีเพศได้ชัดเจนและเป็นแนวทางที่สมเหตุสมผลมากขึ้น เพราะสามารถตอบคำถามในใจเกี่ยวกับการปรากฏอย่างเด่นชัดของวาทกรรมในเรื่องนี้ว่า เป็นไปเพื่อวัตถุประสงค์อันใด
เมื่อนำเรื่องวาทกรรมมาวิเคราะห์ประกอบกับการปรับตัวในยุคสมัยแห่งการเปลี่ยนแปลงนั้นจึงทำให้เห็นว่า ความดีงามและความเหมาะสมเกี่ยวกับความเป็นหญิงถูกกล่าวถึงมากกว่าความเป็นชาย โดยเฉพาะเรื่องของ วาทกรรมกุลสตรี ดังในเรื่องที่สุดา ผู้เป็นฝ่ายเสรีนิยมแบบตะวันตก แต่ก็มีชีวิตที่ดีได้จากการประพฤติตัวตามอย่างกุลสตรีไทย แต่ผู้แต่งก็มิได้ต้องการให้ยึดถือมากเกินไปเพราะอาจนำมาซึ่งความทุกข์เช่นเดียวกับอัจฉรา
การจัดระเบียบในสตรีเพศจากผู้ชายนั้นเกิดจากอำนาจทางสังคมของระบอบชายเป็นใหญ่ที่ทำให้ผู้ชายมีสถานะที่เหนือกว่า จึงมีอำนาจในการกำหนดค่านิยมและความประพฤติอันดีให้แก่ผู้หญิง ซึ่งอำนาจเหนือกว่านี้ก็พบได้ในเรื่อง แผ่นดินของเรา จากการที่ตัวละครสตรีพบกับความทุกข์จนเสียชีวิตด้วยกันแทบทั้งสิ้น แต่ตัวละครชายกลับรอดชีวิตมาได้ โดยอำนาจนี้ก็สอดคล้องกับความเป็นจริงในสังคม ดังเห็นได้จากวาทกรรมดอกไม้ของชาติที่ผู้ชายเป็นผู้กำหนดความประพฤติของผู้หญิงไทย
สุดท้ายนี้ เรื่อง แผ่นดินของเรา จึงเป็นเรื่องของแผ่นดินไทยของเราโดยแท้จริง โดยเป็นเรื่องราวในสมัยแห่งการเปลี่ยนแปลง ซึ่งจะนำปัญหาต่าง ๆ จากค่านิยมและความเป็นตะวันตกที่เป็นเรื่องแปลกในสังคมไทย ผู้แต่งจึงเสนอทางออกของปัญหาด้วยการนำเสนอแนวคิดเรื่องการเลือกรับปรับใช้ เพื่อให้คงไว้ซึ่งความดีงามแบบจารีตและทันสมัยตามสังคมที่เปลี่ยนไป แต่ผู้หญิงนั้นถูกกำหนดพฤติกรรมให้เลือกรับแนวคิดนี้มากกว่าผู้ชาย เนื่องจากสถานะของอำนาจที่แตกต่างกันไปตามเพศสภาพ จึงกล่าวได้ว่า เรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องราวของความรักแบบธรรมดา ทว่า เรื่องนี้คือวรรณกรรมที่มุ่งเน้นจะขับเคลื่อนสังคมไปในทางที่ดีและเอาตัวรอดได้ในกระแสแห่งความเปลี่ยนแปลง
เรื่อง: ศราวุธ วังหลวง
เขียนขึ้นขณะอยู่ชั้นปีที่ 2 คณะอักษรศาสตร์ จุฬาฯ
.
เผยแพร่เพื่อประโยชน์ทางวิชาการเท่านั้น ไม่อนุญาตให้ทำซ้ำหรือดัดแปลง
.
© สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558
เข้าสู่ระบบเพื่อแสดงความคิดเห็น
Log in