แนวคิด Tabula rasa นั้นเป็นแนวคิดในทางปรัชญา หากแปลคำตรงตัวจะหมายถึง กระดานที่ว่างเปล่า แนวคิดนี้เชื่อว่ามนุษย์เกิดมาคล้ายเป็นกระดานที่ว่างเปล่า ก่อนจะถูกขีดเขียน เปรอะเปื้อน และเติมแต่งโดยสังคมและการเรียนรู้ ดังนั้นจึงถือว่ามนุษย์บริสุทธิ์ในทางความคิดมาแต่กำเนิด และฉันเชื่อว่าทุกคนเคยเป็นกระดานที่ว่างเปล่ามาก่อน      

วันวานของฉันคือวัยเยาว์แห่งความบริสุทธิ์ที่ยังไม่ถูกสังคมแต่งเติม การกระทำสิ่งใด ๆ เกิดจากความปรารถนาอย่างจริงใจ ฉันหัวเราะได้กว้างโดยไม่ต้องกังวลสายตาใคร ฉันพูดด้วยความไร้เดียงสาโดยไม่ต้องเสแสร้ง และเล่นกับใครก็ตามโดยไม่ต้องระแวดระวัง

แต่ในวันที่เติบโตขึ้น การจะยิ้มมุมปากให้เรื่องราวในจอโทรศัพท์ยังต้องกลั้นไว้ก่อนใครจะว่า    ฉันบ้า ฉันตระหนักว่าบางครั้งการโกหกก็อาจทำให้สถานการณ์ดีขึ้น หรือแม้แต่ต้องระวังกิริยาอาการของตัวเองทุกวินาทีแม้แต่กับคนใกล้ชิด

ใช่ สิ่งเหล่านี้ทำให้ฉันอยู่ได้ในสังคม หรือที่เขาเรียกกันว่า ‘อยู่เป็น’

การเติบโตไปสู่สังคมที่กว้างมากขึ้นทำให้ฉันเรียนรู้ที่จะเอาชีวิตรอด อย่างที่ชาร์ลส์ ดาร์วิน พูดถึงทฤษฎี Natural Selection เอาไว้ว่าสิ่งมีชีวิตที่จะอยู่รอดต้องรู้จักปรับตัวไปตามสิ่งแวดล้อม ถ้าการหัวเราะในที่สาธารณะทำให้คนอื่นมองว่าฉันจิตใจไม่ปกติ ฉันก็แค่ต้องกลั้นยิ้ม ถ้าฉันซื้อสินค้าราคาแพงแต่ไม่อยากให้แม่โกรธ ฉันก็แค่โกหกว่ามันลดราคา ถ้าไม่อยากให้คนข้างบ้านนินทาเสีย ๆ หาย ๆ ฉันก็แค่ทำดีต่อหน้าเขา

ดู ๆ ไปทฤษฎีนี้ก็ถูกต้องอยู่หลายส่วน แต่ก็มีบางสิ่งบางอย่างที่ทำให้ต้องขบคิด เพราะมีคนจำนวนไม่น้อยเชื่อว่าสภาพแวดล้อมไม่ได้กำหนดสิ่งมีชีวิตที่อยู่รอดหรอก มนุษย์ด้วยกันเองต่างหากที่เป็นคนคัดเลือก หรือที่มีชื่อเรียกว่า Artificial selection

หากลองมองในทางการเกษตรอาจเห็นด้วยกับแนวคิดนี้มากขึ้น ยกตัวอย่างเช่นการปลูกพืชผล เกษตรกรมักต้องการผลผลิตที่มีคุณภาพในปริมาณมาก การเลือกเมล็ดพันธุ์ที่ให้ผลลัพธ์เช่นนั้นย่อมเป็นเรื่องสำคัญและเมล็ดที่ตอบโจทย์นั้นคือเมล็ดพันธุ์ที่เรียกว่า F1 (F One-Hybrid) หรือพันธุ์ลูกผสม

เมล็ดพันธุ์ชนิดนี้คือเมล็ดพันธุ์ชั่วแรกที่เกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ โดยสายพันธุ์ใหม่ที่ได้จะปรากฏแต่ลักษณะเด่นในทางพันธุกรรม ทั้งผลผลิตที่ดกกว่า สูงกว่า และมีคุณภาพที่ดี แต่เนื่องจากความแปรปรวนทางพันธุกรรมทำให้เมล็ดพันธุ์ชนิดนี้จะได้ผลดีแค่ชั่วแรกเท่านั้น เพราะตั้งแต่ชั่วสอง (F2) เป็นต้นไปจะปรากฏลักษณะด้อยออกมา ทำให้เกษตรกรต้องไปซื้อเมล็ดพันธุ์แบบ F1 มาอีก เพราะไม่สามารถใช้เมล็ดพันธุ์ต่อ นี่จึงเป็นจุดที่ทำให้นักธุรกิจสามารถผูกขาดตลาดเมล็ดพันธุ์ได้

การแพร่หลายของเมล็ดพันธุ์ชนิด F1 ทำให้เมล็ดพันธุ์อีกชนิดหนึ่งค่อย ๆ จางหายไป นั่นคือเมล็ดพันธุ์ชนิด OP (Open-pollinated) หรือสายพันธุ์เปิด เมล็ดพันธุ์ชนิดนี้เป็นสายพันธุ์แท้ที่ยังไม่ได้รับการผสมข้ามสายพันธุ์ เป็นพันธุ์พื้นเมืองทั่ว ๆ ไป ข้อเสียคือให้ผลผลิตได้ไม่ดีนัก จึงไม่ได้รับความนิยม แต่ข้อดีของสายพันธุ์นี้คือสามารถเก็บชั่วต่อ ๆ ไปมาเพาะปลูกต่อไปได้

แน่นอนว่าในปัจจุบันผู้ที่อยู่รอดคือนักธุรกิจ

เกษตรกรนั้นไม่มีทางเลือกและซื้อพันธุ์ F1 จากร้านค้ามาใช้ต่อเรื่อย ๆ

ความหลากหลายทางสายพันธุ์ลดลง เพราะอุตสาหกรรมทุนนิยมผลิตแต่เมล็ดพันธุ์แบบเดียวกันออกมา มนุษย์เป็นคนคัดเลือกว่าเมล็ดพันธุ์แบบไหนจะได้อยู่ต่อ โดยที่ไม่สนใจเลยว่าเมล็ดพันธุ์เหล่านั้นต้องการหรือไม่

หากเรามองมนุษย์เป็นเมล็ดพันธุ์ ในวันนี้เราคงต่างเป็นเมล็ดพันธุ์ F1 กันแล้ว

เรา ‘เป็นอยู่’ อย่างที่สังคมต้องการ ต้องเป็นคนเช่นนั้น ต้องทำอาชีพแบบนี้ ต้องทำตัวแบบนี้ นั่นถึงจะทำให้เรามีชีวิตรอดในสังคม เหมือนกับที่เมล็ดเหล่านั้นเป็น เป็นเมล็ดที่ต้องไม่มีข้อด้อย ถูกจับสิ่งนั้นเข้ามาผสมกับสิ่งนี้ ละทิ้งตัวตนถึงจะเป็นที่ต้องการของตลาด

และนั่นเอง สังคมกำลังผูกขาดมนุษย์

บ่อยครั้งข้อบังคับในสังคมทำให้ฉันอึดอัด ฉันต้องอดทนอดกลั้น ฉันต้องเสแสร้งแกล้งทำ ฉันต้องสวมหน้ากากเข้าหาทุกคน ฉันต้องคอยระแวง ฉันต้องห้ามผิดพลาด ฉันมักถามตัวเองว่าคุณสมบัติเหล่านี้จำเป็นต้องมีเพื่อการใช้ชีวิตจริง ๆ หรือเปล่า

ในวันวานเราอาจเป็นเพียงเมล็ดพันธุ์ OP ที่แตกต่างกัน เราสามารถเปิดเผย จริงใจ และเปิดกว้างได้กับทุกคน ไม่ต้องสนใจว่าใครจะมองอย่างไร เป็นอย่างไร เราก็เพียงแค่เราคนหนึ่งที่สามารถอยู่รอดได้ในแบบของเราโดยไม่ต้องมีใครมากำหนด มนุษย์ควรมีความหลากหลายของชีวิต

เมล็ดพันธุ์ไม่ควรถูกผูกขาดโดยบริษัทใดบริษัทหนึ่ง

วัยเยาว์แห่งความฝันและความไร้เดียงสานั้นเป็นเมล็ดพันธุ์ที่บริสุทธิ์แท้ เก็บมันไว้ในจิตใจและปล่อยให้มันเติบโตขึ้นอย่างตั้งมั่นและซื่อตรง อย่าปล่อยให้ใครมาเติมแต่ง ตัดต่อ หรือขุดมันออกไปจากใจ จนหลงลืมไปว่าเราเคยเป็นเช่นนั้น

ระหว่างที่เราเติบโต เราอาจต้องประคับประคองเมล็ดพันธุ์ในใจไม่ให้มันแปรเปลี่ยนไประหว่างทาง

บรรณานุกรม

รัตนศิริ กิตติก้องนภางค์. (2559). การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ คือการส่งต่อมรดกชีวิตที่ยิ่งใหญ่ที่สุด. สืบค้นจาก https://www.greenpeace.org/thailand/story/2805/keeping-seed/

© สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558 เผยแพร่เพื่อประโยชน์ทางวิชาการเท่านั้น

ข้อเขียนนี้เป็นส่วนหนึ่งในหนังสือ “เขียนเล่นเป็นเรื่อง” รวมผลงานสร้างสรรค์ของนิสิตภาควิชาภาษาไทย ซึ่งเป็นผลงานลำดับที่ 3 ในหนังสือชุด “วิชญมาลา” รวมผลงานด้านภาษาและวรรณคดีไทย จัดทำโดย ภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ.2563

อ่านฉบับ E-book ได้ที่ .....

หมายเหตุเกี่ยวกับงานเขียน:    ผลงานสืบเนื่องจากรายวิชา “ศิลปะการเขียนร้อยแก้ว”

                                                    ปีการศึกษา 2562

ข้อมูลเกี่ยวกับผู้เขียน:              ธัญวรัตม์ วงศ์เรือง

                                                   นิสิตชั้นปีที่ 4ระดับปริญญาตรีภาควิชาภาษาไทย 

                                                   คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

                                                   นิสิตทุนโครงการสู่ความเป็นเลิศด้านภาษาและวรรณคดีไทย

                                                   สนใจภาษา ประวัติศาสตร์ และความสงบ 

                                                   ชอบเดินในร้านหนังสือเพราะกลิ่นหอมของกระดาษและน้ำหมึก

                                                   ติดการกินโกโก้แก้วใหญ่และการนอน 

                                                   เวลาอยู่กับตัวเองมักจะฟังเพลง อ่านนิยายและดูซีรีส์

ภาพประกอบ:                            ชาลิสา เพชรดง

บรรณาธิการต้นฉบับ:               หัตถกาญจน์ อารีศิลป

กองบรรณาธิการ:                      ธัญวรัตม์ วงศ์เรือง บุษกร บุษปธำรง วรนุช ขาวเกตุ

                                                   ธีรศักดิ์ คงวัฒนานนท์ จุฬารัตน์ กุหลา