เขียนโดย ภูธร ภูมะธน

สำนักพิมพ์ สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ

เล่มนี้เป็นวารสารมิวเซียมสยาม สามารถสั่งซื้อได้ ที่นี่ 

เราได้เล่มนี้มาจาก Museum inFocus ครั้งพิเศษ: ‘ประวัติศาสตร์พูดยาก’ เมื่อ 18 พฤศจิกายน 2016 แต่

กว่าจะได้หยิบมาอ่านจริงๆ ก็เมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2017 นี่เอง 

ขอขอบคุณ Museum Siam มา ณ โอกาสนี้ด้วย

เนื้อหาภายในก็จะมีเรื่องราวรอบข้าง และประวัติของโกษาปาน เกร็ดเล็กเกร็ดน้อยที่เปิดโลกใหม่ให้เราได้ ในสมัยของพระนารายณ์ อย่างเช่น 

"พระนารายณ์พระราชทานที่ดินให้สร้างวัดและโรงเรียนบ้านเณรให้กับบาทหลวงล็อมแบร์ต เดอ ลาม็อต คือวัดนักบุญยอแซฟ อยุธยา"

นี่คือเรื่องใหม่ที่เรารู้เลย

พระนารายณ์ส่งราชทูตไปฝรั่งเศส

สาเหตุที่แท้จริงที่อยุธยาส่งราชทูตไปเพื่อสรรเสริญและให้ทะนุถนอมมิตรไมตรีต่อกัน 

แต่ฝรั่งเศสต้องการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตให้แน่นแฟ้น ให้พระนารายณ์เข้ารีต


ประวัติของโกษาปาน

เมื่อคราวที่โกษาปานไปถึงฝรั่งเศส

• หลักฐานไทยบอกโกษาปานได้เมียฝรั่งเศสมีลูกอยู่ด้วยกันสามปีแล้วจึงกลับ 
  
• แต่เอกสารฝรั่งเศสบอกว่าราชทูตอยู่กรุงปารีสแค่ 5 เดือนเท่านั้น
  

พงศาวดารอยุธยาไม่ได้ระบุถึงหน่อเนื้อเชื้อไขของโกษาปานว่าคือใคร แต่ยกย่องมารดาโกษาปานว่าเป็นผู้ที่พระนารายณ์ทรงเกรงใจ

เซอร์จอห์นเบาว์ริงขอประวัติราชวงศ์จักรีจากพระบาทสมเด็จกระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์พระราชทานพระราชหัตถเลขามาให้ว่า 

หลักฐานชุดหลัง (ชุดสมัยยุคต้านลัทธิล่าอาณานิคม สมัยรัชกาลที่ 4 ถึง 5) ดูเป็นหลักฐานที่ตั้งใจให้รายละเอียดสัมพันธ์กับเหตุการณ์สำคัญต่างๆ ที่รู้กันดี



มาถึงเรื่องราชทินนามโกษาปาน "ออกพระวิสูตรสุนทร" หรือ "ออกพระวิสุทธสุนทร" กันแน่ 

กรมพระยาดำรงราชานุภาพหาข้อยุติได้ว่า 

ดังนั้น ราชทินนามโกษาปาน คือ ออกพระวิสุทธสุนทร

ส่วนราชทินนามที่สมบูรณ์ของโกษาปาน คือ เจ้าพระยาศรีธรรมราช เดชชาติ อำมาตยานุชิต พิพิทรัตนราชโกษาธิบดี อภัยพิริยปรากรมพาหุ (Siamese Documents of the Seventeenth Century)

ศัพท์แบบไทยๆ เช่น

     อิงวิยาโดร เอกโตรวิยารี > Envoy Extra Ordinary

     กุมปันหญี > Company






ในส่วนของช่วงท้ายเล่ม จะมีคำถามและคำตอบที่เราน่าจะสงสัยกันเอาไว้ ซึ่งจะเห็นได้ว่า บางเรื่องนั้นไม่ตรงกันระหว่างหลักฐานอยุธยากับหลักฐานฝรั่งเศส

ใครเลือกโกษาปานเป็นราชทูตไปฝรั่งเศส?

• หลักฐานอยุธยา: โกษาปานเป็นราชทูตไปฝรั่งเศสเพราะโกษาเหล็กเป็นผู้ผลักดัน
  
• หลักฐานฝรั่งเศส: เชอวาลิเยร์ เดอ โชม็องต์ เห็นแววเฉลียวฉลาดจึงแนะนำให้ฟอลคอนเป็นผู้พิจารณาเลือกให้เป็นราชทูต
  

โกษาปานไปฝรั่งเศสเพื่ออะไร? 

1. หลักฐานอยุธยา: ให้โกษาปานไปฝรั่งเศสเพื่อสืบรู้ข้อเท็จจริง ว่าฝรั่งเศสในความเป็นจริงเป็นยังไง
   
2. จัดหาของที่พระนารายณ์ต้องการ: พระมาลา 54 ใบ อาวุธ แว่นตาทองคำ กระจกเงา กล้องส่อง แก้วตกแต่ง สถาปัตยกรรม เครื่องแก้วเจียระไน นาฬิกาพก ฯลฯ
   
3. เพิ่มพูนมิตรภาพเพื่อประโยชน์ทางการค้าของทั้งสองประเทศ
4. ประกาศพระบรมเดชานุภาพกับประชาคมโลก
   

ทำไมคนฝรั่งเศสจึงสนใจติดตามพฤติกรรมโกษาปาน?

• พูดภาษาฝรั่งเศสได้ สามารถใช้ภาษาฝรั่งเศสปนภาษาไทยตั้งแต่เริ่มก้าวสู่แผ่นดินฝรั่งเศส
  
• รสนิยมด้านศิลปะ มีการทดสอบรสนิยมของโกษาปานว่าชิ้นไหนควรชนะ ซึ่งตรงกับคณะกรรมการตัดสินการประกวดทุกประการ
  
• เป็นนักพูด ช่างเยินยอ มีไหวพริบในการโต้ตอบ
  

รู้หรือไม่? ที่ฝรั่งเศสก็มีโกษาปานฟีเวอร์กันนะ

• ช่วงกลาง ค.ศ. 1686 - ต้น ค.ศ. 1687 มีการพูดถึงคณะราชทูตของโกษาปานอย่างทั่วเมือง มีการทำลอมพอกที่โกษาปานสวมขายกันเป็นพันๆ ใบ ภาพเหมือน และอีกต่างๆ นานา
  

และในบั้นปลายชีวิตของโกษาปาน ถูกเฆี่ยนและถูกลงอาญาจนต้องตาย/ฆ่าตัวตาย

หนังสือเล่มนี้ให้เกร็ดความรู้เราเยอะมากกกกกกกกกกกกกกกกกกกกกกก

จริงๆ เราเคยค้นๆ ประวัติของโกษาปานดูนิดหน่อย แต่ก็ไม่ได้อะไรมากมาย (เพราะตอนนั้นติดนิยายของรอมแพง เรื่องบุพเพสันนิวาส เลยไปค้นดู)

อาจจะเป็นเล่มแรกๆ ที่เราอ่านแล้วรู้สึกตื่นเต้นกับข้อมูลของโกษาปาน

จริงๆ เล่มนี้เหมาะกับการเอามานั่งอ่านเล่นมากๆ เลยนะ อ่านเพลินๆ เนื้อหาไม่หนักเท่าไหร่ แต่ได้ข้อมูลเพียบเลย แนะนำๆ