Podcast นี้ได้ชวนให้ผู้ฟังฉุกคิดถึงความหมายและบริบทของคำว่า “ถ้าหาก” ที่ปรากฏในชื่อเรื่องและในประโยคสำคัญของเรื่อง ในส่วนลึกของจิตใจเด็กหญิง เธอคงจะอดคิดไม่ได้ว่า ถ้าหากแมวของเธออยู่ภายในบ้าน ไม่ออกไปไหน ก็คงไม่ต้องตายอย่างน่าเวทนาเช่นนี้ ทำให้ข้าพเจ้าฉุกคิดได้ว่า ความจริงแล้วคำว่า “ถ้าหาก” นี้ ไม่ได้เพียงแค่แสดงถึงความคิดถึงและความเสียใจเท่านั้น แต่ยังแฝงนัยถึงการไม่อยากยอมรับความจริง หรือการหนีปัญหาของมนุษย์ด้วย 

หลายครั้งที่มนุษย์เรามักจะคิดว่า “ถ้าหาก...ก็คงดี” จึงอาจอธิบายได้ว่า เมื่อมีปัญหาหรือบางสิ่งบางอย่างเกิดขึ้นในชีวิต สิ่งที่หลาย ๆ คนมักจะนึกถึงเป็นลำดับแรกไม่ใช่การคิดหาหนทางแก้ไขปัญหา แต่กลับเป็น “ถ้าหากไม่มีปัญหานี้เกิดขึ้น” หรือ “ถ้าหากเราไม่ทำแบบนี้ตั้งแต่แรก ก็คงจะดี” แทน ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความซับซ้อนของระบบความคิดและความรู้สึกภายในใจมนุษย์ ที่มีกลไกการจัดการกับอารมณ์ของตนเองโดยอัตโนมัติในกรณีที่ไม่ต้องการเผชิญหน้ากับความจริง หรือต้องการหลอกตัวเอง ซึ่งการหาข้ออ้างหรือยกสถานการณ์สมมติเพื่อปลอบโยนหรือเยียวยาจิตใจที่ประสบกับความสูญเสีย หรือพบกับปัญหาบางอย่างที่คิดไม่ตกนั้นอาจคงอยู่ได้เพียงชั่วครู่ หรืออาจคงอยู่เป็นเวลานานก็ได้ บางครั้งการคิดเช่นนี้อาจทำให้เรารู้สึกสบายใจขึ้น แต่นั่นกลับไม่ใช่การแก้ปัญหาที่แท้จริง 

แมวของผู้เขียนเรื่องสั้น ""ถ้าหากแมวยังอยู่ในบ้านนี้..." 

ปนัสยา ศิริวัฒน์ ถ่ายภาพ

เมื่อพบว่าแมวกลายเป็นร่างไร้วิญญาณอยู่ในถังขยะนอกบ้าน เด็กหญิงในเรื่องเลือกที่จะหนีความจริงด้วยการคิดถึงสถานการณ์ที่ว่า “ถ้าหากแมวอยู่ในบ้านก็คงไม่ต้องตายแบบนี้” แทนที่จะคิดว่า ใครเป็นคนทำกับแมวของเธอเช่นนี้ หรือคิดไปถึงประเด็นที่ว่า สมาชิกภายในครอบครัวของเธอมีส่วนรู้เห็นกับการตายของแมวหรือไม่ ในเมื่อแมวตัวนี้มีนิสัยเลือกกิน และจะกินแต่ปลาทูเท่านั้น แต่กลับมีใครบางคนนำยาเบื่อมาให้แมวกินจนตาย ซึ่งเป็นเรื่องที่ชวนให้รู้สึกผิดสังเกตเป็นอย่างมาก เพราะคนนอกไม่มีทางรู้ว่าแมวตัวนี้กินแต่ปลาทู หากนำยาเบื่อใส่อาหารประเภทอื่นมา แมวคงไม่มีทางกินเข้าไป และคงไม่มีเรื่องบังเอิญถึงขนาดที่ว่าคนคนนั้นบังเอิญนำยาเบื่อใส่ลงในปลาทูให้แมวกินอย่างพอดิบพอดี นอกเสียจากว่าคนคนนั้นที่ว่าจะเป็นคนในบ้านที่รู้เรื่องพฤติกรรมการกินของแมวตัวนี้เป็นอย่างดี 

อาจเป็นเพราะส่วนลึกภายในใจของเด็กหญิงตระหนักถึงความจริงข้อนี้ จิตใต้สำนึกจึงได้พยายามเลี่ยงที่จะคิดถึงสาเหตุการตายของแมว และเลือกที่จะคิดไปถึงสถานการณ์สมมติว่า ถ้าหากแมวอยู่ในบ้านจะเป็นอย่างไรแทน เนื่องจากไม่อยากคิดถึงความเป็นไปได้ที่น่ากลัวเช่นนั้น 

เช่นเดียวกับที่ข้าพเจ้าเลือกที่จะคิดว่า ถ้าหากตอนนี้แมวตัวนั้นสบายดีอยู่ที่ไหนสักแห่ง ก็คงจะดี มากกว่าการไปสืบหาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในตอนนั้น หรือคิดถึงกรณีที่แมวตัวนั้นจากโลกนี้ไปแล้วด้วยสาเหตุต่าง ๆ นานา ทั้งที่ข้อหลังนี้มีความเป็นไปได้ที่จะเป็นความจริงมากกว่า อาจเป็นเพราะกลไกการจัดการกับอารมณ์ของข้าพเจ้าพยายามจะหลีกเลี่ยงความคิดหรือความจริงที่อาจจะทำให้ตัวข้าพเจ้ารู้สึกทุกข์ใจกว่าเดิมนั่นเอง

ในชีวิตหนึ่งของมนุษย์ คงมีหลายครั้งที่มีคำว่า “ถ้าหาก...” วนเวียนอยู่ภายในห้วงความคิดหรือความรู้สึก เราอาจใช้คำนี้เมื่อรู้สึกคิดถึง เสียใจ หรือต้องการหลีกหนีจากความจริงบางประการ

ทว่าในความเป็นจริงแล้ว คนเราไม่สามารถหลีกหนีความจริงไปได้ตลอดชีวิต เรื่องราวในอดีตนั้น เราอาจไม่สามารถย้อนกลับไปแก้ไขได้ แต่สามารถเรียนรู้จากสิ่งที่เคยเกิดขึ้น เพื่อหาหนทางป้องกันไม่ให้เกิดซ้ำรอยเดิมได้ การเผชิญหน้ากับปัญหา ยอมรับความจริง และเรียนรู้จากอดีตเพื่อทำปัจจุบันให้ดีขึ้นจึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้มนุษย์ก้าวเดินต่อไปข้างหน้าได้อย่างแท้จริง

เรื่อง : แมวตัวใหญ่ชอบกินใบไผ่ (นามปากกา)

เผยแพร่เพื่อประโยชน์ทางวิชาการเท่านั้น ไม่อนุญาตให้ทำซ้ำหรือดัดแปลง 

© สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ (ฉบับเพิ่มเติม) พ.ศ. 2558

บรรณาธิกรต้นฉบับ:  aree.n

กองบรรณาธิการ:  J P M T