พออ่านจบแล้วก็สมกับเป็นนสระดับท็อปของโลกจริงๆ ข้อมูลแน่นมาาาาก เป็นหนังสืออ่านนอกเวลาเล่มแรก(ไทย)ที่อ่านนานสุดกว่าจะจบได้ ประมาณสิบชมได้กว่าจะจบ  เป็นหนังสือเล่มแรกทีอ่านแล้วไม่เถียงด้วย เพราะไม่มีความรู้จะเถียง

ได้เรียนรู้อะไรใหม่ๆเยอะดี แบบเออรู้สึกดีที่ได้อ่าน เนื้อหามันสดใหม่มาก อะไรที่เราพอรู้อย่แล้วบ้างก็ได้รู้แน่นขึ้น มันเป็นหนังสือประวัติมนุษย์ก็จริง แต่มันก็เหมือนประวัติโลกไปในตัวด้วยนะ มันก็รวมๆแหละกัน เพราะมนุษย์ก็เกี่ยวข้องกับทุกอย่างบนโลกนีอะเนอะ

อ่านมาหลายๆบทก็ทำให้สังเกตเห็นด้วยว่า ทฤษฏีต่างๆเกี่ยวกับมนุษย์หรืออดีตมันไม่ได้มีอะไร "ถูกต้องที่สุด" แต่มันเป็นหลักการและทฤษฏี "ที่ถูกยอมรับมากที่สุด" จากพวก authorities ไม่ว่าจะเป็นนักการเมืองหรือนักวิชาการเองก็ด้วย มันเป็นอะไรที่คลุมเครือ

ได้รู้เบื้องหลังต่างๆมากมายด้วย  พิมพ์ไม่หมด อย่างเช่นเบื้องหลังนาซี อะไรพวกนี้ด้วย รู้สึกว่าคนเขียนสุดยอดจริงๆ กราบคนเขียน  เนื้อเน้นๆไม่มีน้ำเลย

ที่น่าสนใจของหนังสือเล่มนี้คือเรืองวัฒนธรรม นักวิชาการมองว่าวัฒนธรรมเป็นโรคติดต่อหรือปรสิตทางจิตแบบหนึ่ง (ประเด็นนี้น่าสนใจมาก) อ่านแล้วนึกถึงทวีตหนึ่งที่เขาบอกว่า ปัจเจกนิยม ไม่มีอยู่จริงและวัฒนธรรมมักจะถูกใช้เป็นตัวตัดสินอะไรสักอย่างด้วยเวลามีอะไรเกิดขึ้น

คนก็จะอ้างวัฒนธรรมขึ้นมาแทนที่จะอ้างกฏหมาย สรุปว่า เมือต้องตัดสินอะไรสักอย่างในพทนึง วัฒนธรรมของพทนั้นจะชนะ เป็นหนังสือที่คิดว่าอยากให้ทุกคนได้ลองอ่านดู แต่หนังสือมันหนามากจนคนไม่ชอบอ่านอาจจะท้อก็ได้ แต่มันก็คุ้มที่ได้อ่านนะ