ในระหว่างที่หาอ่านความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับประเทศกัมพูชา ก็สะดุดข้อมูลหนึ่งที่ว่า กัมพูชามีเทศกาลน้ำ? แวบแรกเราเข้าใจว่าคือสงกรานต์ แต่ที่ไหนได้ ไม่ใช่ แทบจะตรงข้ามกัน ต้นปีกับปลายปี คุ้น ๆ ไหมว่าหลังออกพรรษา วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำนองเต็มตลิ่ง~ สิ่งที่เราชาวลำน้ำโขงทำกันก็คือ แข่งเรือยาว นั่นเอง

หลายคนอาจจะคิดว่าแข่งเรือยาวมีแค่แถบลุ่มน้ำโขงลาวและอีสาน แต่จริง ๆ แล้วในหลายประเทศเพื่อนบ้านในอาเซียนมีการแข่งเรือยาว ทั้งไทย ลาว พม่า เวียดนาม กัมพูชา จึงไม่แปลกใจว่าการแข่งเรือยาวเป็นหนึ่งในกีฬาซีเกมส์ (โหนกระแสซีเกมส์ '66 กัมพูชาเป็นเจ้าภาพพอดี) เรียกว่า การแข่งขันเรือยาวมังกร รู้หรือไม่ ในอาเซียนมีแข่งเรือยาวกระชับมิตรระหว่างประเทศบ่อยครั้ง เช่น งานแข่งขันเรือยาวประเพณี ไทย-ลาว-เวียดนาม ชิงถ้วยพระราชทานฯ จัดที่จังหวัดบึงกาฬ

เมื่อปีที่แล้วเราเคยหาข้อมูลเกี่ยวกับประเพณีซ่วงเฮือ (ຊ່ວງເຮືອ) ของลาวและอีสาน ซ่วงเฮือเป็นทั้งกีฬาและกิจกรรมร่วมกันของชุมชน โดยเฉพาะในฮีดสิบสองคองสิบสี่ของพุทธศาสนาซึ่งนับถือปฏิบัติร่วมกันทั้งในลาวและภาคอีสานของไทย ตามปฏิทินฮีดสิบสอง “บุนซ่วงเฮือ” เป็นบุญเดือนสิบเอ็ด จัดในช่วงน้ำหลาก ตรงกับบุญออกพรรษา ต่างจากในหลวงพระบางที่จัดเป็นบุญประเพณีเดือนเก้า บุญห่อข้าวประดับดิน  นอกจากที่หลวงพระบาง ในประเทศลาว บุนซ่วงเฮือยังจัดที่อื่น ๆ ที่ใดที่มีแม่น้ำใหญ่ เช่น เมืองปากเซ แขวงจำปาสัก, เมืองไซยะบูลี แขวงไซยะบูลี, เมืองไกสอน พมวิหาน แขวงสะหวันนะเขด และท่าวัดจัน เมืองจันทะบูลี นครหลวงเวียงจันทน์

บุญซ่วงเฮือของลาวนี้ตรงกับเทศกาลน้ำของกัมพูชา ซึ่งเรียกว่า บุญอมตูก จัดขึ้นเพื้อระลึกถึงการสิ้นสุดของฤดูฝน เช่นเดียวกับการเปลี่ยนทิศทางการไหลของแม่น้ำตนเลสาบ ทางราชการกัมพูชากำหนดให้เป็นวันหยุด 3 วัน ตั้งแต่วันขึ้น 14 ค่ำเดือน 12 ถึงวันแรม 1 ค่ำเดือน 1 มีกรุงพนมเปญเป็นเจ้าภาพ จัดอย่างยิ่งใหญ่หน้าพระบรมมหาราชวัง เรือจากหมู่บ้านต่าง ๆ มาร่วมแข่งขันกันและพากองเชียร์มาด้วย ถ้าจะให้เปรียบเทียบล่ะก็ บุญซ่วงเฮือกับบุญอมตุกเทียบได้กับลอยกระทงที่เป็นเทศกาลขอบคุณสายน้ำและจัดปลายปี นอกจากนี้ ในช่วงปลายปีมีงานที่เกี่ยวข้องกับน้ำมากและต่างก็สัมพันธ์กัน ได้แก่ ไหลเรือไฟ แข่งเรือยาว ลอยกระทง และจุดประทีปนั่นเอง

ถามว่าเราเคยไปดูแข่งเรือไหม ที่บ้านเราสกลนครไม่ติดแม่น้ำโขงก็จริง แต่มีลำน้ำที่ใหญ่พอสำหรับแข่งเรือยาว เราจำได้ว่าลาง ๆ เคยไปดูที่สระพังทอง (เชื่อมทะเลสาบหนองหาร) แต่ถ้าพูดถึงสถานที่ที่คนนิยมไปดูแข่งเรือกันคงเป็นจังหวัดนครพนม มุกดาหาร (รายการตีช้างน้ำนอง) และหนองคาย ซึ่งตรงข้ามกับประเทศลาว จึงมักเป็นการแข่งเชื่อมความสัมพันธ์ไทย-ลาวไปด้วย

การแข่งเรือยาวไม่ได้เป็นเพียงการแข่งประชันฝีพายหรือความสนุกของชุมชนเท่านั้น การแข่งเรือยาวเป็นหนึ่งในการขอขมาแม่น้ำและบูชาพญานาค จ้าวแห่งน้ำและความอุดมสมบูรณ์ และจะมีพิธีเซ่นไหว้สักการะบรรพบุรุษตามความเชื่อของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การแข่งเรือยาวขึ้นชื่อว่าเป็นเทศกาลที่สนุกครื้นเครง แค่ได้ไปอยู่ตรงนั้นในบรรยากาศเสียงดังคึกคักก็สนุกไปด้วยแล้ว หากใครมีโอกาสได้ไปดูการแข่งเรือยาว ไม่ว่าจะลุ่มน้ำโขง ลุ่มน้ำเจ้าพระยา หรือลุ่มน้ำโตนเลสาบ ก็ขออย่าให้พลาดประสบการณ์ตื่นเต้นนี้ในชีวิต