ผู้ไร้พื้นที่ By ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์ - รีวิวเว้ย (3)

รีวิวเว้ย (1940) มณฑลพายัพ เป็นเขตการปกครองส่วนภูมิภาคในระบบมณฑลเทศาภิบาลของราชงสยาม ซึ่งจัดตั้งขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือการรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางและการจัดระเบียบปกครองดินแดนที่เคยเป็นอาณาจักรล้านนา (ภาคเหนือตอนบนของไทยในปัจจุบัน) มณฑลพายัพถือเป็นพื้นที่ยุทธศาสตร์สำคัญที่รัฐสยามต้องบริหารจัดการอย่างเข้มงวดเพื่อป้องกันอิทธิพลของจักรวรรดินิยมตะวันตก โดยเฉพาะอังกฤษ การจัดตั้งมณฑลนี้ทำให้รัฐสยามสามารถควบคุมทรัพยากร อาทิ ป่าไม้ และเก็บภาษีจากพลเมืองได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ขณะเดียวกันก็เป็นการลดบทบาทและอำนาจเดิมของเจ้าผู้ครองนครท้องถิ่นลงอย่างเป็นระบบ จนกระทั่งระบบมณฑลเทศาภิบาลถูกยกเลิกไปในปี พ.ศ. 2476 มณฑลพายัพจึงสิ้นสุดลงและถูกเปลี่ยนเป็นหน่วยการปกครองในรูปแบบจังหวัดอย่างถาวร
หนังสือ : ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพและการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2461-2475)
โดย : ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์
จำนวน : 272 หน้า
.
"ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพและการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2461-2475)" ไม่ใช่แค่หนังสือที่บันทึกประวัติศาสตร์ท้องถิ่น แต่นับเป็นการขยับทางทฤษฎีครั้งสำคัญในบริบทวิชาการไทยโดยเฉพาะอย่างยิ่งในการวิเคราะห์สถานะของผู้ถูกกดทับในยุคการสร้างรัฐชาติสยาม งานชิ้นนี้ท้าทายกรอบคิดของแนวคิดในกลุ่มหลังอาณานิคมศึกษา (Postcolonial Studies) ที่มักนิยามคนชายขอบว่าเป็น "ผู้ไร้เสียง" (the voiceless) ตามแนวคิดของ รณชิต คูหา (Ranajit Guha) และกลุ่ม Subaltern Studies
.
ประเด็นหลักที่ "ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพและการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2461-2475)" นำเสนอคือการโต้แย้งว่าในมณฑลพายัพสิ่งที่ราษฎรถูกพรากไปอย่างแท้จริงนั้นไม่ใช่แค่ "เสียง" หรือโอกาสในการบันทึกตนเองในประวัติศาสตร์ แต่คือ "พื้นที่" (ที่มิใช่แค่พิกัดทางภูมิศาสตร์) หนังสือเล่มนี้ได้ยกระดับความหมายของคำว่า subaltern ให้เข้มข้นขึ้น โดยเปลี่ยนจากการให้ความสำคัญกับความเงียบ ไปสู่การทำความเข้าใจการถูกกีดกันทางกายภาพและเชิงอำนาจ
.
"พื้นที่" ในความหมายของ "ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพและการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2461-2475)" จึงไม่ใช่เพียงพิกัดทางภูมิศาสตร์หรือแผนที่เท่านั้น หากแต่หมายถึง "สนามของอำนาจและการต่อรอง" ที่ครอบคลุมมิติของชีวิตประจำวัน การเมือง วัฒนธรรม และความทรงจำ การถูกทำให้ "ไร้พื้นที่" คือการที่กลไกของรัฐสยามเข้ามาจำกัดและรอนสิทธิ์ของผู้คนจำนวนมากอย่างเป็นระบบผ่านเครื่องมือต่าง ๆ เช่น การจัดเก็บภาษี แรงงานบังคับ การผูกขาดทรัพยากร การนิยามอัตลักษณ์ และการจัดระเบียบความรู้ โดยหนังสือแบ่งการเล่าเรื่องออกเป็นบทต่าง ๆ ดังนี้
.
บทที่ 1 ว่าด้วยกำเนิดมณฑลพายัพ ปฏิบัติการภายใต้อาณานิคมสยามและผู้ไร้พื้นที่
.
บทที่ 2 แรงงานกึ่งเสรีกับผลิตภาพทางพื้นที่
.
บทที่ 3 ปฏิบัติการในชีวิตประจำวัน ณ มณฑลพายัพ ผ่านเทคโนโลยีสมัยใหม่ขนาดย่อม
.
บทที่ 4 ความตึงเครียดและการตอบโต้เชิงพื้นที่จากเบื้องล่างในมณฑลพายัพ
.
บทที่ 5 บทสรุป: ภาวะอาณานิคม มรดก และผู้ไร้พื้นที่
.
การใช้กรอบ "ผู้ไร้พื้นที่" ทำให้เราเห็นปรากฏการณ์ทางสังคมและการเมืองได้ชัดเจนกว่าแค่ความเงียบงัน หากใช้กรอบนี้เราจะสามารถวิเคราะห์ การถูกกำจัดออกไปจากพื้นที่ทางการเมือง การถูกผลักออกจากการเป็นเจ้าของทรัพยากร และการถูกสกัดกั้นไม่ให้สร้างพื้นที่ทางวัฒนธรรมของตนเอง "ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพและการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2461-2475)" จึงเป็นงานเขียนที่สำคัญสำหรับนักประวัติศาสตร์ นักสังคมวิทยา และผู้สนใจวิชาการหลังอาณานิคม เพราะมันเชื้อเชิญให้เรามองข้ามแค่เรื่องภาษาและเสียง ไปสู่การทำความเข้าใจถึงการช่วงชิงและการต่อสู้เหนือมิติของพื้นที่ ในฐานะฐานรากของอำนาจและการมีอยู่ทางสังคมอย่างแท้จริงเป็นงานที่เปิดประตูสู่การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับคนชายขอบในประเทศไทยในมิติใหม่ที่หลายครั้งวงวิชาการก็ละเลยการตั้งคำถามในลักษณะดังกล่าว

เข้าสู่ระบบเพื่อแสดงความคิดเห็น