เหมือนเมื่อเช้านี้ ตลอดเวลาที่ดูแลเรื่องอาหารเพลของพระมหาสนจนเดินลงไปส่งท่านที่ท่าน้ำ เมฆยังคงสุขุมเยือกเย็น ดูไม่เป็นกังวลกับเรื่องที่เกิดขึ้นกับเรือนของตนเลยแม้แต่น้อย ทว่าในความสงบนิ่งนั้น เดือนสามารถสัมผัสได้ถึงความมุ่งมั่นที่แรงกล้าในการแสวงหาความจริงของอีกฝ่ายได้ และนั่นก็ทำให้เขายิ่งตระหนักในความหมายของคำกล่าวที่พระภิกษุหนุ่มจากวัดบวรนิเวศวิหารฝากฝังเอาไว้ก่อนขึ้นเรือนว่าสำคัญมากเพียงใด 

“ถ้าหากโยมเมฆมีความกังวลใดที่เห็นว่าฉันพอปลดเปลื้องหรือรับฟังได้ก็มาหาฉัน ไม่ว่างจะมาหาฉันก็พูดกับคนอื่นในเรือนบ้าง มีหลายคนช่วยกันคิด ดีกว่าเก็บไว้กลุ้มใจตามลำพัง” พระมหาสนกล่าวทิ้งท้ายกับสหาย และยิ้มให้อีกฝ่ายกับเด็กหนุ่มที่ยืนถัดออกไปด้านหลังก่อนบ่าวในเรือนพระยาสุจริตวินิจฉัยจะพายเรือไปออกจากท่าไป 

“ท่านสนยังเหมือนเดิม” เมฆส่ายหน้าพลางเอ่ยกลั้วหัวเราะ “ท่านคงไม่ได้กล่าวสิ่งแปลก ๆ กับพ่อเดือนกระมัง”

คำถามของคนอายุมากกว่าที่พูดเหมือนรู้ว่าบุคคลที่ถูกเอ่ยถึงกล่าวสิ่งใดกับตนทำให้เด็กหนุ่มได้แต่ยิ้มเจื่อน 

“แล้วเรื่องนายขำเล่าขอรับ คุณพี่จะทำอย่างไรต่อ” เด็กหนุ่มเปลี่ยนเรื่อง หลังจากคนอายุมากกว่าชวนขึ้นจากท่าน้ำ

“ก็ทำอย่างที่พ่อเดือนว่านั่นละ” ชายหนุ่มตอบ “เขาเป็นคนที่เราพบเมื่อคืนนี้ในบริเวณที่ใกล้กับของทำคุณไสยเหล่านั้นซ่อนอยู่ ย่อมแสดงว่าเขารู้อะไรบางอย่างเกี่ยวกับของสิ่งนั้น แต่รู้มาจากใคร เมื่อใด ก็ขึ้นอยู่กับว่าเราจะไต่ถามเอาความจริงจากเขาได้มากน้อยเพียงใด”

หลังรับประทานอาหารเที่ยง เมฆและเดือนลงจากเรือนใหญ่ไปยังสวนฝั่งที่พักของพะทำมะรงและผู้คุมทั้งหลาย พวกเขาหาตัวขำได้ไม่ยากนัก เพราะชายหนุ่มทำหน้าที่ตรวจตราข้าวของและอาหารที่ลูกเมียพ่อแม่คนต้องโทษนำมาส่งให้ เพราะบางครั้ง เมื่อมีการนำตัวมากักขังไว้ในตะรางใต้ถุนเรือนผู้พิพากษา ครอบครัวของผู้ต้องโทษบางคนก็ยกครัวตามมาด้วย ทำมาค้าขายหรือรับจ้างทำงานเพื่อนำเงินมาซื้อข้าวปลาอาหารมาส่งให้ญาติตน เพราะเฉพาะอาหารการกินของคนโทษทั้งหลายต้องเจียดมาจากเบี้ยหวัดของเจ้าของเรือน ถึงจะแจกจ่ายให้ได้ทั่วถึงแต่ก็มีข้อจำกัด ต้องอาศัยแรงนักโทษปลูกพืชผักทำสวนให้มีอาหารกินเติมไปได้จนกว่าจะพ้นโทษ หากใครมีญาติมาหาก็มีโอกาสที่จะได้กินอิ่มหรือกินอาหารที่ดีขึ้นกว่าที่ทำแจกเลี้ยงปากท้องกันไปแต่ละวัน 

หน้าที่ของขำอาจดูไม่มีอำนาจและน่าเกรงขามเท่ากับพะทำมะรงที่เป็นผู้คุมนักโทษ แต่นับได้ว่าหน้าที่ของเขามีความสำคัญ เพราะเป็นด่านแรกที่พบปะกับญาติพี่น้องของนักโทษและมีโอกาสได้รับสินบน แต่ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ก็ยังไม่เคยมีเรื่องร้องเรียนหรือรายงานว่าขำบกพร่องในการทำหน้าที่ของตนเอง มีข้อเสียก็เพียงแค่เรื่องเป็นคนที่ชอบปลีกตัวไปอยู่ตามลำพัง อยู่ร่วมวงกับคนอื่นก็เป็นเหมือนไม้ประดับที่คนลืมเท่านั้น นอกนั้นก็ไม่มีสิ่งใดที่เป็นที่ให้สังเกตหรือเป็นพิรุธ

“พ่อเดือน พี่วานหน่อยเถิด” เมฆกล่าว “พ่อเดือนตามขำมาพบพี่ที่เรือนพักของพวกผู้คุม พี่จะรออยู่ที่ชานเรือน” 

“ได้ขอรับ คุณพี่” เดือนตอบ “แต่ถ้าเขาไม่ตามมาเล่าขอรับ” 

“พี่เชื่อว่าเขาจะตามพ่อเดือนมา” 

คำกล่าวของเมฆดูมีความมั่นใจอย่างยิ่ง แม้จะอยากถามเพิ่มเติม แต่เดือนก็ไม่อยากให้เสียการจึงตัดสินใจไปตามขำที่คุมนักโทษปลูกพืชผักอยู่ในสวนข้างเรือน

“คุณพี่มีเรื่องจะสอบถามพี่ขำน่ะ ครู” เดือนเลือกที่จะบอกกล่าวแก่มั่นก่อน ซึ่งนั่นเป็นการตัดสินใจที่ถูก เพราะชื่อของเมฆนั้นก็ทำให้อีกฝ่ายหมดคำถาม และปล่อยให้คนในบังคับบัญชาของตนตามเด็กหนุ่มไปแต่โดยดี

ในเวลานั้น เดือนสังเกตเห็นว่า แม้ว่าในตอนที่ตนไปตาม ขำก็ไม่มีทีท่าว่าจะเกรงว่ามั่นซึ่งเป็นหัวหน้าพะทำมะรงจะเห็นและมีท่าทีสงสัย อีกทั้งยังดูไม่ตื่นกลัวเหมือนเมื่อคืนที่ผ่านมา ทว่ากลับดูโล่งใจที่ได้รับรู้ว่าเมฆอยากสนทนาด้วยมากกว่าจะเป็นกังวลกับเรื่องที่ถูกเรียกพบเสียอีก

เมื่อมาถึงสถานที่ที่เมฆรออยู่ ขำซึ่งเดินตามเดือนมาและรอให้เดือนนั่งลงก่อน ก็นั่งพับเพียบลงกับพื้น ยกมือไหว้บุตรชายของเจ้านาย 

เหมือนที่เมฆกล่าวไว้แต่แรก ขำดูไม่ได้ตกใจกับการที่บุตรชายคนรองของพระยาสุจริตวินิจฉัยเรียกให้ไปพบ ท่าทีของเขาเหมือนมีอะไรในใจที่อยากเอ่ยมาแต่ต้น เพียงแต่นิ่งอยู่รอว่าอีกฝ่ายจะกล่าวกับตนว่ากระไร

“เมื่อคืนนี้ไปทำอะไรที่ใต้ถุนเรือนข้า” 

คำถามของเมฆไม่อ้อมค้อม ไม่มีเกริ่นนำ แต่น้ำเสียงที่เอ่ยราบเรียบเหมือนสีหน้าท่าทีที่สงบนิ่งเป็นปกติ

“พูดมาเถิด ข้าไม่ทำอันใดเอ็งดอก ขอเพียงอย่าปดข้าก็พอ” 

ประโยคหลังนั้นทำให้คนที่ก้มหน้ามองมือที่ประสานกันอยู่บนหน้าตักของตนเองอยู่เงยหน้าขึ้น

“ถ้ากระผมพูดเท็จเล่าขอรับ”

คำของขำเหมือนย้อนถาม และทำให้เดือนหันไปมองใบหน้าของคนอายุมากกว่าเพื่อสังเกตปฏิกิริยา แต่พบว่าอีกฝ่ายไม่เพียงแต่ไม่มีอาการขุ่นเคืองที่คนในบังคับของบิดามีท่าทีเหมือนไม่เคารพ กลับยิ้มน้อย ๆ กับคำกล่าวนั้น

“พูดเท็จไป ข้าก็ไม่อาจรู้ได้ดอก อย่างมากก็ไม่ได้สิ่งไรขึ้นมา คงมีแต่บาปกรรมที่เกิดจากการมุสาที่จะตกแก่เอ็งคนเดียวเท่านั้น” ชายหนุ่มเอ่ย “ข้าเพียงแต่อยากรู้ความจริงที่เกิดขึ้นจากปากเอ็งมิใช่คำคนอื่น แต่ถ้าหากเอ็งไม่อยากพูด ข้าก็ไม่อยากเสียเวลาฟังคำที่เอ็งจะตอบอย่างเสียมิได้ จะไปเสียตั้งแต่ตอนนี้ ข้าก็ไม่ว่ากระไร” 

“หากกระผมตอบตามจริง คุณเมฆจะเชื่อกระผมหรือไม่ขอรับ” 

“เชื่อหรือไม่ ข้าก็ยังรับปากไม่ได้ อย่างน้อยก็จนกว่าจะได้ฟังเอ็งเล่า เวลานั้นข้าจึงจะบอกได้ว่าข้าเชื่อเอ็งหรือไม่” 

ไม่ได้พูดเปล่า เมฆสบตากับขำตรง ๆ ฝ่ายหลังทนมองได้เพียงชั่วแวบก็ก้มหน้าลงมองมือของตนตามเดิม และเงียบไปเหมือนอยู่ในอาการใคร่ครวญอย่างหนัก แต่ใช้เวลาไม่นานนัก ขำก็พยักหน้าเหมือนเจรจากับตนเองได้ แล้วเงยหน้าขึ้นมองเมฆและเดือนด้วยกิริยาสุภาพไม่หลงเหลือเค้าของกิริยาท้าทายในทีเช่นก่อนหน้านี้

“กระผมทราบมาจากแม่แย้ม คนรับใช้จากเรือนของท่านเจ้าคุณบิดาของคุณผิวขอรับ ว่าในวันแต่งงานของคุณเมฆมีผู้ไม่หวังดีนำของอัปมงคลมาฝังไว้ใต้ถุนเรือนหอ ตอนนั้นหล่อนยังเล็กจึงหวาดกลัว จนเมื่อไม่นานมานี้ หลังจากทราบว่าคุณผิวล้มป่วยหลังคลอดบุตรสาว หล่อนจึงได้เล่าเรื่องดังกล่าวให้กระผมฟังและขอให้กระผมไปขุดสิ่งนั้นขึ้นมาขอรับ”