ในบางแวบ เราเชื่อว่าทุกคนอยากย้ายบ้าน

ไม่ว่าจะเป็นการย้ายเพื่อเปลี่ยนบรรยากาศ หรือการย้ายเพื่อเริ่มต้นชีวิตใหม่ไปใช้ชีวิตที่เหลือ และเราเชื่อว่าในบรรดาลิสต์ที่คนไทยฝันอยากจะเยี่ยมถึงขั้นอยากย้ายไปอยู่นั้นต้องมี ‘ญี่ปุ่น’ อยู่ในนั้นเป็นแน่

เพราะอะไร?

ก็เราต่างผูกพันกับวัฒนธรรมอย่างมังงะหรือรายการโทรทัศน์สารพัดที่นำเสนอเรื่องของแดนอาทิตย์อุทัย ทุกทีที่ดูก็ซึมซาบข้อมูลไปเรื่อยๆ โดยเฉพาะความดีงามในด้านสวัสดิการ อิสระที่เปิดกว้าง ภูมิทัศน์ สภาวะอากาศ ความเจริญของญี่ปุ่นนั้นช่างล่อตาล่อใจ มีสรรพสิ่งสารพัดที่ตอบสนองจินตนาการที่ฝังอยู่ในตัวเรา เมื่อเป็นผู้ใหญ่ มีหรือที่เราจะไม่กล้าฝันต่อว่าอยากจะไปเที่ยว หนักกว่านั้น บางคนอยากจะไปใช้ชีวิตอยู่ที่นั่นเลย

แต่เราก็รู้กันว่ามันไม่ง่าย เอาแค่การพูดจาให้รู้เรื่องสักประโยคนั้นยังแสนยากเย็น ไหนจะความเป็นส่วนตัวที่หวงแหน มารยาททางสังคมที่มากไปด้วยพิธีรีตองและรายละเอียดยุบยับในประเทศที่มีความเป็นตัวของตัวเองสูงขนาดนี้ เราจะเข้าไปแทรกยังไงให้ดูแนบเนียนและไม่ดู ‘เป็นอื่น’ จนกลายเป็นความแปลกแยก และทำยังไงถึงจะไม่ดูว่าเป็นการ ‘ง้อ’ จนทำให้สังคมดูไม่เท่าเทียมและเราเองก็อาจจะอยู่ในสังคมของพวกเขาอย่างอึดอัดในที่สุด

การ ‘เข้าใจ’ และ ‘รู้พื้นฐานมารยาท’ คือทางออก

สองอย่างนี้แตกต่างกันตรงความลึกของการกระทำ แต่เป็นสิ่งที่มีจุดมุ่งหมายเดียวกันคือความสงบสุขและมิตรภาพเพื่อไม่ให้ ‘เรา’ ต้องผิดใจกันโดยไม่เข้าใจและไม่ตั้งใจ เหมือนอย่างในห้องประชุมวันหนึ่ง ที่มีอีกฝ่ายเป็นชาวญี่ปุ่นหนึ่งคณะ กับชาวสำนักพิมพ์แซลมอน

ณัฐพงศ์ ไชยวานิชย์ผล นอกจากเป็นนักเขียนที่มีผลงานกับเราหลายเล่ม เขายังเป็นที่ปรึกษาเวลาที่เรามีธุระปะปังกับประเทศญี่ปุ่น ไม่ว่าเรื่องธุรกิจหรือการสานสัมพันธ์ ตลอดเวลาที่ประชุม ณัฐพงศ์จะคอยบอกเราอยู่เสมอว่าอะไรที่ควรทำและไม่ควรทำเวลาคุยกับคนชาตินี้ หลายเรื่องเป็นเรื่องที่เราไม่เคยรู้มาก่อนว่ามีวัฒนธรรมนี้อยู่บนโลก สำหรับเราเป็นเรื่องที่น่าสนใจมากๆ เพราะในเรื่องเล็กน้อยนี้เองที่แสดงถึงความใส่ใจ แต่เมื่อมันมากเข้า ณัฐพงศ์คงเห็นว่าขี้เกียจเตือนแล้ว เอายังงี้แล้วกัน เขียนหนังสือมาให้อ่านเสียเลย จะได้ไม่ต้องมโนไปอีกว่าสิ่งไหนทำได้หรือไม่ได้ ควรทำหรือไม่ควรทำ

ต้องเรียนเอาไว้สักหน่อยว่า หนังสือเล่มนี้อาจจะไม่ได้ลงลึกถึงดีเทลระดับรากความคิดหรือเจาะจงลงไปถึงรายละเอียดอย่าง เอ๊ะ! เจแปน หรือ เอ๊ะ!! เจป๊อป หนังสือสองเล่มก่อนของเขา แต่ระดับแฟนพันธุ์แท้ประเทศญี่ปุ่นและผู้ที่เคยไปใช้ชีวิตอยู่ที่นั่นอย่างโชกโชนก็ย่อมไม่ทิ้งลาย เพราะเรื่องใน JOY ON JAPAN นี้เป็นเรื่องที่แสนตื้น—ตื้นจนคนอื่นอาจมองไม่เห็นและไม่ให้ความสลักสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องมารยาท ความยากง่ายในการอยู่ร่วมกับคนในสังคมญี่ปุ่นที่ไม่เคยละเลยเรื่องเหล่านี้

อ่านเล่มนี้จบแล้ว คุณอาจมองทุกอย่างเปลี่ยนไป มีสายตาที่แหลมคมและอ่อนโยนขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการวางนามบัตรบนโต๊ะประชุม การกรอกเอกสาร การเอ่ยทักทายชาวญี่ปุ่นสักคน หรือแม้กระทั่งเสียงพลิกกระดาษของหนังสือที่อยู่ในมือเล่มนี้