มิลาน คุนเดอรา บอกว่า “การต่อสู้ระหว่างมนุษย์กับอำนาจ คือ การต่อสู้ระหว่างความทรงจำกับการลืม” ถึงจะเป็นเรื่องราวเพียงเศษเสี้ยวจากวิชาเรียน แต่เรื่องราวเหล่านี้ก็ควรค่าที่จะถูกจดจำ เพราะเรื่องสิทธิและเสรีภาพเป็นเรื่องของเราทุกคน อย่าทนกับสิ่งที่รัฐเอาเปรียบ อย่าเงียบ และยอมหลับหูหลับตา